Ազգային արժեքների ու ժողովրդավարության միաձուլում. սա է Հայաստանի ապագան

images (1)Շարունակում ենք ընթերցողների ուշադրությանը ներկայացնել “Հայոց աշխարհ օրաթերթի” լրագրող Արմինե Սիմոնյանի հարցազրույցը Հանրային խորհրդի նախագահ, ԱԺՄ նախագահ Վազգեն Մանուկյանի հետ:

-Մինչ մասնագետները թվում են արտագաղթի տարբեր պատճառները, քաղաքական ուժերն էլ վիճում թվերի շուրջ, մի բան փաստ է. երեւույթը մեզանում կա ու շարունակվում է: Վտանգը նաեւ այն է, որ երկիրը թողնել-գնալը կարծես վերաճել է հոգեբանության: Ի՞նչ անել այս մտածողությունը թոթափելու, արտագաղթ կոչվող վտանգը կանխելու համար: 
-Արտագաղթի պատճառները ե՛ւ իրական են, ե՛ւ հոգեբանական: Իրական պատճառն այն է, երբ մարդիկ աշխատանք չգտնելով, չկարողանալով ընտանիք պահել՝ թողնում, գնում են:

Մինչդեռ կան նաեւ մարդիկ, որոնց սոցիալական վիճակը շատ լավ է, բավական հարուստ են, բայց դարձյալ մտածում են թողնել-գնալու մասին: Անկեղծ ասած, այդ մարդկանց չեմ հասկանում եւ չեմ ընդունում: Մանավանդ երբ փող ունեցողը երկրից հեռանալու իր մտադրությունը պատճառաբանում է՝ «էս ի՜նչ իշխանություն է, էս ի՜նչ օրինազանց երկիր է» խոսքերով:

Ես մեղադրում եմ այս կերպ մտածողներին, որովհետեւ այդպիսիք հիմնականում հարստացել են ի հաշիվ նրա, որ օրենքները շրջանցել են, քանի որ ամենեւին այն կարծիքին չեմ, որ նրանք «սուպեր» ազնիվ ճանապարհով են ձեռք բերել իրենց հարստությունը, հիմա էլ դժգոհում են, թե այս ինչ ոչ իրավական երկիր է:

Արտագաղթին, իհարկե, նպաստում է նաեւ իրավական դաշտի անկատարությունը, մարդկանց զայրացնում է, որ երկրում կան անձինք, որոնք օրենքից վեր են դասում իրենց:

Բայց կա մեկ այլ կարեւոր գործոն. տեսլականի բացակայությունը: Մենք դիմացանք պատերազմին, դիմացանք՝ շատ դժգոհ լինելով ՀՀՇ իշխանությունից, իսկ սոցիալական վիճակն այն ժամանակ անհամեմատ վատ էր: Բայց դիմացանք, որովհետեւ կար տեսլական: Իսկ այսօր չկա, եւ եթե խոսքը միայն լավ ապրելու մասին է, այդ դեպքում գործում է «որտեղ հաց, այնտեղ կաց» սկզբունքը:

Մի բարձրաստիճան պաշտոնյա համաձայնելով իմ դիտարկմանը՝ նկատեց, թե՝ տեսեք, Վրաստանն ունի իր տեսլականը, դա Եվրամիության անդամ դառնալն է, ու դրա համար պատրաստ է զրկանքների գնալ, դա համախմբում է այդ ժողովրդին, նրան կորով տալիս: Չնայած այդ պայքարում վրացիները կորցրին երկու Ղարաբաղի չափ տարածք, բայց, ճիշտն ասած, մտածում եմ, որ այդ կորուստը իրենց համար այնքան էլ մեծ չէ, որովհետեւ դրանք Ստալինի ժամանակ արհեստականորեն միացված տարածքներ էին, ուր վրացիներ չէին էլ ապրում։

Երբ Վրաստանում իշխանություն են ընտրում, նայում են, թե նոր իշխանությունը երկիրը որքանով է մոտեցնում իրենց տեսլականին: Այսինքն՝ չափանիշ ունեն:

Ադրբեջանն էլ ունի իր տեսլականը, իր համար ստեղծելով ոխերիմ թշնամու կերպար՝ ի դեմս հայերի, նպատակ է դրել բոլոր ասպարեզներում առաջ անցնել մեզանից ու դրա համար մեծ գումարներ է ծախսում, նպատակ ունի Արցախը վերցնել: Մինչդեռ հայերը, որ կանգնած են մարտահրավերների առաջ, լուրջ տեսլական չունեն:

-Բայց ինչպե՞ս կարող է մի ժողովուրդ չունենալ տեսլական, որն ունի անկատար մնացած բազում ազգային հարցեր: Այլ բան է, որ դրանք հասարակությանը որպես տեսլական պետք է մատուցել:

-Չէ, դրանք տեսլական չեն, այլ խնդիրներ են, իսկ տեսլականը պետք է լինի շատ խորը, ավելին՝ պետք է ապացուցես, որ շարժվում ես տեսլականիդ իրականացման ուղղությամբ:

2008-ին ես կողքից հետեւում ու տեսնում էի, որ Տեր-Պետրոսյանի շուրջ հավաքված երիտասարդների մեջ կա մի հատված, որն ունի այդ տեսլականը, բայց դրանում բացակայում էր ազգայինը: Նրանց նպատակն էր ընդունել միայն լիբերալ արժեքներ, դառնալ աշխարհի մի մաս ու ապրել այնպես, ինչպես Եվրոպայում կամ ԱՄՆ-ում: Ես սա չեմ ընդունում որպես տեսլական, որովհետեւ այն համեմված չէ ազգային արժեքներով, եւ չի կարեւորվում պետական շահը:

Կա նաեւ մարդկանց մի զգալի հատված՝ երիտասարդներ, զինվորականներ, որոնք եւս ունեն տեսլական, այն է՝ ունենալ ուժեղ բանակ ու վերջնականապես լուծել Արցախյան հարցը:

Բայց, ցավոք, մեզանում դեռ չկա այն հզոր տեսլականը, որը կհամախմբի ոչ միայն Հայաստանի, այլեւ աշխարհի հայությանը։ Նման տեսլական, եթե նույնիսկ կա էլ, ապա թղթերի վրա է: Իսկ եթե այդ տեսլականի հետեւից չի գնում ամբողջ ժողովուրդը, այն չի դարձել իշխանությունների նպատակը, ուրեմն դրա մասին խոսելն անիմաստ է:

Այստեղ կա մի վտանգավոր երեւույթ եւս: Մենք տեսանք, թե ինչպես Լ.Տեր-Պետրոսյանի ժամանակ դեմոկրատիայի ու լիբերալիզմի գաղափարները սպեկուլյացիայի ենթարկվեցին: Դրա հետեւանքով լիբերալիզմի գաղափարներով «տարվածները» դարձան հսկայական հարստության տեր. նրանք մարդիկ են, որոնց այսօր օլիգարխ ենք կոչում, նրանց մեծ մասը արժանի չէ՛ այդ հարստությանը:

Ավելի վտանգավոր է, եթե սպեկուլյացիա սկսվի ազգային գաղափարների շուրջ: Ուրեմն, եթե ազգայինին շաղախված չլինի ազատության գաղափարը, ապա այս դեպքում էլ ազգային գաղափարները կարող են դառնալ ինչ-որ խմբի հարստացման միջոց: Իսկ դա կլինի կործանարար մեր պետության համար: Ժամանակակից աշխարհում ազգայինը պետք է համեմված լինի նաեւ ազատության գաղափարներով:

 

 -Սեպտեմբերի 3-ին Հայաստանի կայացրած որոշումը գնահատեցիք որպես կարեւոր քայլ երկիրը վտանգավոր ցնցումներից զերծ պահելու համար, այսինքն՝ ընդգծեցիք անվտանգության բաղադրիչը: Ի՞նչ այլ գործոններ կառանձնացնեք:

-Առաջին՝ Մաքսային միությանը անդամակցումը կարող է խթանել տնտեսության զարգացմանը, ի վերջո, ռուսական շուկան մեզ ծանոթ շուկա է, եթե հայկական ջերմուկը, կոնյակը, կոշիկը անծանոթ են եվրոպացուն, ապա այս ու մյուս հայկական ապրանքները բրենդ են Ռուսաստանում:

Երկրորդ՝ կարծում եմ, Մաքսային միությանը անդամակցումը նպաստավոր կլինի մեր սոցիալական վիճակի բարելավման համար, իսկ եթե մարդիկ հարուստ են, ապա ավելի գաղափարական են. խոսքս անհատին չի վերաբերում, այլ ժողովրդին ու նրա կենսամակարդակի բարձրացմանը, սոված հասարակությունը գաղափարների հետեւից չի գնա:

Բայց կա նաեւ երկրորդ հանգամանքը. Մաքսային միությունը համարում եմ միջանկյալ վիճակ, միջանկյալ միություն, եւ չեմ կարծում, որ այն մեծ ապագա ունի, ավելին՝ այն կվերափոխվի մեկ այլ միության, թերեւս ներառելով այլ պետությունների: Առայժմ այսքանն է իմ կարծիքը, ավելին ասել չեմ կարող, քանի որ ապացուցելի չէ, իսկ առանց ապացույցների խոսել չեմ սիրում:

Ինչ վերաբերում է Մաքսային միությանը անդամակցելու մեր քայլին, կարծում եմ, այն միակ հնարավորն էր:

-Պարոն Մանուկյան, վերադառնանք դարձյալ ներքաղաքական հարցերին։ Քաղաքական դաշտում նկատելի են որոշակի տեղաշարժեր, մասնավորաբար, ձախ ուժերը հայտարարել են միավորման մասին, իսկ ի՞նչ սպասելիքներ կան ազգային-ժողովրդավարական հատվածից: Դեռ մեկ տարի առաջ ասացիք, որ նպատակ ունեք ակտիվացնել ԱԺՄ-ն:

-Ես ողջունում եմ ձախ ուժերի համախմբման ցանկությունը, բայց որքան էլ համախմբվեն, կարծում եմ, այն շատ փոքր ուժ կլինի:
Ինչ վերաբերում է ԱԺՄ-ին: Տարիներ առաջ մեր կուսակցության ներքին քննարկումներից մեկի ժամանակ, քանի որ մեզանում շատ էին մաթեմատիկոսները, ես գաղափարախոսության հետ կապված հարցը ներկայացրի մաթեմատիկորեն՝ իքս-իգրեկ առանցքներով, ուր 4 հատված կա, իքսի վրա գրեցի ազգայինը՝ դեպի վեր ազգայինը շատանում է, դեպի վար՝ նվազում:

Իգրեկ առանցքի վրա լիբերալիզմը նշեցի՝ դեպի վեր ազատությունը ավելանում է, դեպի վար բռնապետություն է: Փաստորեն 4 տիպի գաղափարախոսություն է լինում, ուր կոմունիստականը լիբերալիզմին դեմ է, բայց երկուսն էլ ազգայինի հարցում մինուս են:
ՀՅԴ-ի մոտ ազգայինը բարձր է, բայց նաեւ սոցիալիստական դաշտում է: Մյուսում Տեր-Պետրոսյանի կողմնակիցներն են, որոնք մերժում են ազգայինը եւ կողմնակից են միայն լիբերալիզմին: Մի շատ կարեւոր դաշտ դատարկ էր մնում. դա ազգային-ժողովրդավարականն էր, ուր ե՛ւ ազգայինն է շատ, ե՛ւ լիբերալիզմը: Այսօր դարձյալ այդ դաշտում կա հսկայական վակուում, եւ մեկ տարի առաջ ես մտածում էի ԱԺՄ-ով լրացնել այդ վակուումը: Մեզ կհաջողվի՞, թե՞ ոչ՝ այսօր չեմ կարող ասել: Բայց ակնհայտ է, որ հայաստանցիների մեծ մասը երկրի ապագան տեսնում է հենց այդ դաշտում, ուր ե՛ւ ազգայինն է ուժեղ, ե՛ւ ժողովրդավարականը:

-Հանրային խորհուրդ նշանակում է կապ իշխանության ու հասարակության միջեւ, հաջողվո՞ւմ է խորհրդին լիարժեք կատարել այդ դերը, մի կողմից՝ օգնել իշխանությանը ձեռքը ամուր պահել հասարակական տրամադրությունների զարկերակի վրա, մյուս կողմից՝ օգնել հասարակությանը՝ «վերեւներին» հասցնելու իր պահանջները:

-Մեր քառամյա գործունեության ընթացքում ոչնչից նոր կառույց ստեղծեցինք, որի հետ հաշվի են նստում տարբեր ուժեր: Բայց այն խնդիրը, որը պետք է լուծվի, դեռ առջեւում է, քանի որ այն ազդեցությունը, որ պետք է ունենանք իշխանության վրա, դեռ չունենք: Համենայն դեպս, հանրային խորհուրդը մի կարեւոր դիրք գրավեց, ինչը նկատելի եղավ նաեւ ժողովրդին:

Սկզբում երկու վտանգ էր մատնանշվում: Նախ՝ կարծիք կար, թե Հանրային խորհուրդը իշխանական ուժ է ու վարագույր է ծառայելու իշխանության համար: Բայց Հանրային խորհուրդը ցույց տվեց, որ շատ հարցերում ինքն անկեղծ է, պատրաստ մինչեւ վերջ պայքարելու: Դա դրսեւորվեց օտարալեզու դպրոցների հարցում, Մաշտոցի պողոտայի համար պայքարում, «Զվարթնոց» օդանավակայանի հին շենքի, այժմ էլ կուտակային համակարգի հարցերում:

Ու հասարակությունը համոզվեց, որ ՀԽ-ն խաղալիք չէ՝ մեջը բովանդակություն կա: Այն, որ այսօր մեզ շատ են դիմում տարբեր հարցերով, նաեւ մեղադրում, քննադատում, թե ինչո՞ւ եք անտեսել այս կամ այն խնդիրը, վկայում է, որ մենք ինչ-որ բան արել ենք:

Մյուս մտահոգությունն էլ կար, թե Հանրային խորհուրդը կարող էր դառնալ պոպուլիստական մի կառույց ու չնայած ստեղծվել է երկրի նախագահի որոշմամբ, բայց նրանում հավաքված մի խումբ մարդիկ, ժողովրդահաճո ծրագրերի իրականացմամբ, կփորձեն հաճելի երեւալ հասարակությանը եւ կուսակցությունների նման զբաղվելով պոպուլիզմով՝ կձգտեն հասնել իշխանության:
Ահա այս երկու վտանգների՝ «Սցիլլայի եւ Քարիբդայի» արանքից մենք դուրս ենք եկել, բայց դեռ ազատ, մաքուր «ծով» չենք հասել:

Հարցազրույցի առաջին մասը՝ այստեղ:

Անկախ

Tags: , , , , ,