1923 թվականին հիմնվեց Թուրքիայի Հանրապետությունը, որի առաջին նախագահը դարձավ Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքը: Այդ ժամանակներից գրեթե մեկ դար անց 2014 թվականի օգոստոսի 10–ին Թուրքիան պատրաստվում է ընտրել իր 12–րդ նախագահին: Առաջին անգամ երկրի պատմության մեջ նախագահին կընտրի ժողովուրդը` ուղիղ քվեարկության միջոցով:

Այսպես նախագահական ընտրություններին առաջադրված է երեք թեկնածու: Ներկայիս վարչապետ Թայիփ Էրդողանը հանդես կգա իշխող Արդարություն և զարգացում կուսակցության անունից: Ընդդիմադիր Ժողովրդա-հանրապետական և Ազգայնական շարժում կուսակցությունները որոշեցին առաջադրել միասնական թեկնածուի` Էքմելեդդին Իհսանօղլուին: Իսկ ահա Թուրքիայի փոխրամասնություններին միավորած Ժողովուրդների դեմոկրատական կուսակցությունից պայքարի մեջ մտավ Սելահադդին Դեմիրթաշը:

Հետևելով Թուրքիայում ընթացող նախընտրական քարոզարշավի ընթացքին` կարելի է նկատել, որ քաղաքացիները առանձնապես հետաքրքրված չեն գալիք ընտրություններով, երկրում ոգևորությունն աննշան է, քանի որ արդյունքը առավել քան կանխատեսելի է: Համեմատություն անցկացնելով մարտ ամսվա վերջին տեղի ունեցած ՏԻՄ ընտրությունների հետ` ակնհայտ է, որ հիմնական պայքարը ընթանում էր այն ժամանակ և պարզ էր, որ գրանցված արդյունքները պայմանավորելու են նախագահական ընտրությունների ելքը: Այս պարագայում սպասել է, որ Էրդողանը պարզապես ամրապնդելու է իր հաղթանակը:

Նախագահական ընտրություններին ընդառաջ անցկացված վերջին սոցիալական հարցման արդյունքները ցույց են տալիս, որ Էրդողանը հավաքելու է քվեարկողների ձայների 55 տոկոսը (ՏԻՄ ընտրություններ ժամանակ Էրդողանի գլխավորած ԱԶ կուսակցությունը հավաքել էր ձայների 45,6 տոկոսը, հանարապետականները` 27,8, իսկ ազգայնականները 15,2 տոկոս ձայներ), այսինքն շատ քիչ է հավանականությունը, որ ընտրությունները կտեղափոխվեն հաջորդ փուլ: Ինչ վերաբերում է մյուս թեկնածուներին, ապա Իհսանօղլուն ակնկալում է ստանալ 38 տոկոս ձայներ, իսկ Դեմիրթաշը միայն 7,5 տոկոս:

Անդրադառնալով թեկնածուների նախընտրական քարոզարշավներին, ելույթներին և խոստումներին` պետք է նշել, որ ընտրապայքարի առաջին իսկ օրերից ակնհայտ դարձավ, որ թեկնածուները շեշտը դնելու են կրոնական գործոնի վրա: Բանն այն է, որ Թուրքիայում ընտրողների մոտ երկու երրորդը հավատացյալ մուսուլմաններ են և բնական է, որ թեկնածուները հաշվի էին առնելու այս հանգամանքը: Թայիփ Էրդողանը, պայքարի մեջ մտնելով «Ազգային կամք, ազգային ուժ» կարգախոսով, իր առաջին ելույթը սկսեց աղոթքով և այն ավարտեց Ղուրանից տողերի մեջբերմամբ: Լինելով չափավոր իսլամի հայեցակարգով առաջնորդվող կուսակցության ղեկավար` Էրդողանի այս մոտեցումը բնական էր: Իսկ ահա նրա մրցակից ԺՀԿ-ԱՇԿ միասնական թեկնածու Էքմելեդդին Իհսանօղլուի առաջադրումը այնքան էլ սպասել չէր: Իհսանօղլուն, տարիներ շարունակ գլխավորելով Իսլամական համագործակցություն կազմակերպությունը, ներակացնում է պարկեշտ հավատացյալի մի կերպար: Սա թույլ է տալիս նրան ձայներ ակնկալելու ոչ միայն իրեն առաջադրած կուսակցությունների, այլև կրոնամետ ԱԶԿ-ականների կողմից: «Հացի համար Էքմելեդդին» կարգախոսի ներքո հանդես եկող թեկնածուն Էրդողանից տարբերվում է իր զուսպ և հավասարակշիռ պահվածքով, միջազգային հարթակներում աշխատելու բազմամյա փորձով:

Իսկ ահա ԺԴԿ-ի թեկնածու Սելահադդին Դեմիրթաշը որոշեց գնալ այլ ճանապարհով: Էրդողանի և Իհսանօղլուի հետ պահպանողական զանգվածների ձայների համար պայքարելու փոխարեն նա նախընտրեց հիմնվել երկրի աշխարհիկ ազգաբնակչության վրա: Իրեն համարելով Թուրքիայի փոքրամասնություններին ներկայացնող թեկնածու` Դեմիրթաշը ակնկալում է ստանալ ոչ միայն քուրդ քաղաքացիների ձայները, այլ նաև մյուս փոքրամասնությունների` այդ թվում և հայերի աջակցությունը: Կանխատեսվում է, որ քուրդ թեկնածուի օգտին կքվեարկեն նաև զգալի թվով ալևիներ: Դեմիրթաշը իր նախընտրական ելույթներում մշտապես շեշտը դնում է միասնության և խաղաղության գաղափարի վրա` մերժելով ազգային և կրոնական խտրականության դրսևորումները:

Ինչ վերաբերում է Թուրքիայի հայության դիրքորոշմանը, ապա այս հարցում միասնական կարծիք չկա: Երեք թեկնածուն էլ կարող են ձայներ ստանալ հայ համայնքից: Մասնավորապես համայնքի ավելի ավագ և պահպանողական սերունդը, քիչ թե շատ գոհ լինելով Էրդողանի վարչապետության տարիներին տեղի ունեցած դրական փոփոխություններից, կքվեարկի նրա օգտին: Իհսանօղլուին աջակցող հայերի թիվը քիչ է, իսկ ահա Դեմիրթաշին նախագահի պաշտոնին ցանկանում են տեսնել ընդդիմադիր, ձախ կողմնորոշում ունեցող, հիմնականում երիտասարդ սերունդի ներկայացուցիչները: Այնուհանդերձ հասկանալի է, որ փոքրաթիվ հայ համայնքի ձայները ոչ մի էական նշանակություն չեն կարող ունենալ ընտրությունների արդյունքների վրա:

Թուրքիայում նախագահական ընտրություններից հաշված օրեր առաջ ամեն ինչ կարծես պարզ է: Ներկայիս վարչապետ Թայիփ Էրդողանը, ամենայն հավանականությամբ, հաղթանակ կտոնի հենց առաջին փուլում` դառնալով Թուրքիայի նոր նախագահը: Այնուհետև կմեկնարկի սահմանադրական բարեփոխումների գործընթացը` նպատակ ունենալով փոփոխել պետության կառավարման համակարգը և վարչապետականից անցնել նախագահական ղեկավարման: Կարելի է նկատելի է, որ այժմ Թուրքիայում ավելի շատ քննարկվում է այն հարցը, թե Էրդողանից հետո ով է ստանձնելու վարչապետի պաշտոնը: Հավանական թեկնածուները երկուսն են` ներկայիս ԱԳ նախարար Ահմեդ Դավութօղլուն և Էրդողանի մտերիմ ընկեր, ԱԶ կուսակցության հիմնադիրներից Մեհմեդ Ալի Շահինը: Այսպիսով, Թայիփ Էրդողանն ու նրա գլխավորած կուսակցությունը դեռ երկար ժամանակ կշարունակեն ղեկավարել Թուրքիան` փորձելով հանրապետության հիմնադրման 100–ամյակին ընդառաջ կյանքի կոչել «Նպատակ-2023» ծրագրի կարևոր կետերը:

 

 

Տաթևիկ Սարգսյան, Թուրքիա

Tags: Էքմելեդդին Իհսանօղլուի, Թայիփ Էրդողան, թուրքիա, նախագահական ընտրություններ, Սելահադդին Դեմիրթաշ