Կանայք աշխարհի բանակներում և մարտի դաշտում

ՆԱՏՕ-ի երկրներում, դաշինքի բանակներում զինծառայողների թիվը վերջին հինգ տարում ավելացել է 10 անգամ և ներկայումս հասել ավելի քան 300 հազար մարդու, որոնցից 40 հազարը սպաներ են։

ԱՄՆ-ում բանակի և նավատորմի շուրջ 20 տոկոսը կանայք են։ Ավելի քան 11,2 հազար ամերիկացի զինծառայող կանայք մասնակցել են ՆԱՏՕ-ի խաղաղարար առաքելություններին, 37 հազարը՝ 1991 թ. «Փոթորիկ անապատում» գործողությանը։ Ամերիկյան բանակում կան նաև գեներալի պաշտոնում ծառայող կանայք՝ 11 գեներալ և 1 կին-ադմիրալ:

Ամերիկացի կանայք ծառայության ոչ մի սահմանափակում չունեն. նրանք ծառայում են նավերում, ծովային հետևակազորում, սակայն սուզանավերը մինչև վերջին ժամանակներս համարվում էին բացառապես «տղամարդկանց տարածք»։ 2011-ին այդ արգելքը հանվեց, և ամերիկյան ատոմային սուզանավերում ծառայության են պատրաստվում 18 կին սպաներ։ ԱՄՆ-ն ամենևին էլ առաջին երկիրը չէ, որը կանանց թույլ է տալիս ծառայել սուզանավերում։ Այդ նույն մոտեցումը ավելի վաղ գործում էր Ավստրալիայում, Կանադայում, Նորվեգիայում, Իսպանիայում, Շվեդիայում և բոլորովին վերջերս Մեծ Բրիտանիայում։

Ֆրանսիայի բանակի կանանց զորախումբը կազմում է մոտ 15 տոկոս։ Դրանք ուսադիրներով 23 հազար կանայք են՝ շարքայինից մինչև գնդապետ, փաստորեն բոլոր զորքերում, բացի արտասահմանյան լեգեոնից, ծովային հետևակազորից և սուզանավերի անձնակազմից։ 1995 թվականից նրանց թույլատրվել է վարել ամեն կարգի օդանավեր, այդ թվում նաև ՝ մարտական։ Այսօր կանայք կազմում են թռիչքային-օդաչուական անձնակազմի 1,5 տոկոսը։ «Ֆիգարո» թերթի անցկացրած հետազոտության արդյունքներով՝ կանանց զինվորական ծառայության մեջ հրապուրում են ռոմանտիկան, մշտական, լավ վարձատրվող աշխատանք ունենալու ձգտումը, ընտանեկան կյանքի համար զուգընկեր գտնելու հնարավորությունը, ինչպես նաև ցանկությունը ապացուցելու, որ կանայք ի զորու են գլուխ հանել «տղամարդկանց» խնդիրներից։

Բանակում ծառայող կանանց ամենամեծ թիվը Իսրայելում է։ 18 –ից մինչև 24 տարեկան բնիկ իսրայելցի կանայք պարտադիր զորակոչվում են բանակ։ Նրանք ծառայությունն անցնում են առանձին զորամասերում, որոնք միավորվում են հատուկ կանանց կորպուսում։ Դրանուն կա 36 հազար կին, բայց մարտական պայմաններում այդ ստորաբաժանումները չպետք է գտնվեն հակառակորդի հետ անմիջական շփման մեջ։ Կանանց հիմնական գործառույթները վարչական են, սպասարկող և սանիտարաբժշկական։

Իսպանիայի զինված ուժերում կանայք կազմում են անձնակազմի մոտ 18 տոկոսը, ընդ որում, նրանք ծառայում են ոչ միայն բժշկական հաստատություններում կամ շտաբներում, այլև առանց բացառության բոլոր ստորաբաժանումներում և պաշտոններում՝ ներառյալ հրաձգային և օդադեսանտային ստորաբաժանումները, ծովային հետևակազոր, հրետանային անձնակազմ, զրահամեքենաներ, անգամ տանկեր։

Եվրամիության երկրների մեծամասնությունում 2009-2010-ի տվյալներով կանանց թիվը բանակում տատանվում է 6-9 տոկոսի սահմաններում: Օրինակ, Մեծ Բրիտանիայում և Նորվեգիայում կանանց թիվը բանակում համապատասխանաբար 9,5 % և 8,6% է, Դանիայում 5,2% է, Բելգիայում՝ 8,02%, Գերմանիայում՝ 8,9%:

Եվրամիության նոր անդամ-երկրների բանակներում կանայք ավելի շատ են: Լատվիայի բանակում կանայք 17,4% են կազմում , Լիտվայում՝ 11%, Էստոնայում ՝14 %, Բուլղարիայում՝ 13%, Չեխիայում՝ 13,6%, Սլովենիայում՝ 15,4%, Հունգարիայում՝ 20%:
Ուկրաինայի բանակի 13 տոկոսն է կին: Ավելի մեծ է կանանց թիվը Ռուսաստանի բանակում, սակայն ռազմական ռեֆորմի վերջին երեք տարվա ընթացքում այն գրեթե երկու անգամ կրճատվել է՝ 90 հազարից հասնելով 45 հազարի: Գեներալի պաշտոնի հասած կանայք չկան, սակայն 2 հազար կանայք սպայական կոչումներ ունեն:

Հայկական բանակում ներկայումս ծառայում են շուրջ 1500 կանայք, նրանց մեծ մասը զբաղեցնում են պաշտոններ պաշտպանության նախարարության աշխատակազմում և բժշկական ծառայության ոլորտում։ Անկախության 20-ամյակի առթիվ տեղի ունեցած զորահանդեսում առաջին անգամ մասնակցեցին հայոց բանակի  հատուկ նշանակության ստորաբաժանման կին-զինծառայողները:

Կանայք մարտի դաշտում

Արդեն Ք.ա. 4-րդ դարում Աթենքում և Սպարտայում հունական զորքերում կռվում էին կանայք։ Ավելի ուշ նրանք մասնակցեցին Ալեքսանդր Մակեդոնացու արշավներին։

Սլավոնացի կանայք երբեմն պատերազմ էին գնում հայրերի ու ամուսինների հետ՝ չվախենալով մահից. այս մասին հիշատակում է Կարամզինը։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի ընթացքում կանանց արդեն վերցնում էին Թագավորական ռազմաօդային ուժերում: Ձևավորեց Թագավորական օժանդակ կորպուս և ավտոտրանսպորտի կանանց լեգեոնը՝ մոտ 100 հազար հոգով։

Ռուսաստանում, Գերմանիայում, Ֆրանսիայում բազմաթիվ կանայք նույնպես սկսեցին ծառայել զինվորական հոսպիտալներում ու սանիտարական գնացքներում։ 1917-ին ժամանակավոր կառավարության օրոք Ռուսաստանում ձևավորվեցին կանանց գումարտակներ։

pilots300

Երկրորդ

համաշխարհային պատերազմի ժամանակ կանայք ծառայում էին աշխարհի բազմաթիվ երկրների տարբեր զորքերում. անգլիական բանակում՝ 225 հազար, ամերիկյանում՝ 450-500 հազար, գերմանականում՝ 500 հազար։ Խորհրդային բանականում մարտնչում էին շուրջ 1 միլիոն կանայք, այդ թվում 10 հազար հայուհիներ։

Հայ պատմիչների վկայությամբ՝ մեր պատմության ողջ ընթացքում հայուհիները որպես կամավորներ մասնակցել են ազգային-ազատագրական մարտերին։ Հայ կնոջ անձնվեր հայրենասիրության և մարտի դաշտում խիզախության խորհրդանիշն է Սոսե Մայրիկի կերպարը:

Արցախյան պատերազմին մասնակցել են շուրջ 600 կանայք, որոնցից 18-ը զոհվել են մարտի ժամանակ, 87-ը՝ դարձել հաշմանդամ։

Լուսանկարը՝

Արցախյան պատերազմի մասնակից՝ Ալլա Բարխուդարյանի արխիվից

 

Նյութի աղբյուրը՝  http://womennet.am