ՙՙԴոնար, էս պատը էս խի ա ծակ՚՚: Ներքին կարմիրաղբյուր գյուղի բնակիչ Վոլոդյա Պետրոսյանը անակնկալի է եկել, երբ հացի սեղանի շուրջ աչքը պատին է ընկել ու տեսել, որ պատի վրա մի մեծ ծակ է հայտնվել: ՙՙՆայեմ, տենամ, որ մի պենջակ ունեմ, արդեն կյոմը մտնելիս եմ հագնում, տենամ` ջիբս  ծակել ա, ստիով մտել, ստիով տյուս եկել, մեջին ինչ ըլել ա` պասպորտ, սոցիալական քարտ, պյան, սաղ տվել-շաղ տվել: Ասկոլըչնի ա ըլել, վեր տրաքել ա՚՚,-պատմում է կարմիրաղբյուրցի Վոլոդյա Պետրոսյանը:

Հիմա իրենց տան ուղղությամբ հակառակորդի կրակած փամփուշտը ճղված պիջակի գրպանում է պահում, ինչպես ինքն է ասում` ՙՙերկուսն էլ որպես հուշ՚՚:

Կրակոցի ժամանակ ինքն ու կինը բազմոցին նստած հեռուստացույց դիտելիս են եղել, փամփուշը գրեթե իրենց քսվելով է անցել, մտել պատի մեջ: Տեղի ունեցած այս դեպքից մոտ մեկ տարի է անցել: ՙՙԻնչ անեմ, դյորը քյնամ, մեր տունն ա, հեսա տենում եք` փետ եմ դարսել, որ չերևան շանորդիք, առաջը  նստում եմ, ինչքան ուզըմ են թող կրակեն, վախըմ չեմ: Բայց կինս` Դոնարը, վախըմ ա: Մի օր որ սկսեցին կրակիլը, Դոնարը հոնի ծառի տակին էր, կանչըմ եմ, ասըմ ա , սպասեմ կրակոցը կըտրի, նոր ծառի տակիցը տյուս կյամ: Ասըմ եմ ` այ քու տունը շինվի, ծառը հո քեզ փրկիլ չդի, արի տուն՚՚,-կես կատակ պատմում է Վոլոդյա Պետրոսյանը:

Նրանց խաղողի այգին ևս հակառակորդի նշանառության տակ է, մշակելը` ռիսկային: ՙՙԲայց դե ինչ անենք, որ չմշակենք, ոչ թոշակ ենք ստանում, ոչ նպաստ, եկամուտ չունենք: Մնացած հողերը թուրքի պատճառով բրախած ա՚՚,-ասում է տիկին Դոնարան, որն անընդմեջ հնչող կրակոցների պատճառով շաքար է ստացել, վատառողջ է, բայց էլի գործից չի կարողանում կտրվել, ձմռան ավելուկն արդեն հավաքել, հյուսել է, կախել, որ չորանա: ՙՙՀողերի մեծը մասը չենք կարում մշակենք, հենց քյընըմ ենք, կրակըմ են, չեն թողում, տրակտորի վրա էնա, որ կրակեցին, բրախեցինք էդ հողը, արդեն 2 տարի ` չենք մշակում:  Գյուղի մեծ մասի հողերն ըտեղ ա, ամբողջը թողած, մի վախտ կեսը մշակում էին,  կեսը չէ, հիմա սաղ թողել են, վախում են՚՚,-ասաց Վոլոդյա Պետրոսյանը:

Նա մատնացույց է անում դիմացի սարն ու նշում` այ այստեղից են Ներքին կարմիրը մաղում, Հայերի հանդ ենք ասում:  ՙՙՊատուհանը փակել եմ, քարով պատել, որ գոնե մի քիչ ապահովություն զգանք՚՚:

Վոլոդյա Պետրոսյանը  1990-ականներին պահել է հայրենի գյուղի սահմանը, ասում է` առջին գիծ ենք, որպես սահմանապահի`կարմիր գրքույկ ունենք, ես էլ, Դոնարն էլ:

ՙՙԷն օրը մեկը զանգել ա, ասում ա` ապահովության համար դուրս եկեք տնից, գնացեք ավելի ապահով թաղամաս, մայիսի 9-ն էր, դե հաղթանակի օրն ա, Շուշիի օրն ա, մտածեցին`կարող ա առիթավորվեն, կրակեն, էլի:  Ասեցի` չէ քեմատաղ, դուրս գալու տեղ չունեմ, մեր տանն եմ մնալու, հաղթանակի օրը մեր տանն եմ նշելու՚՚:

Անկախ