Հայաստանում կա,՞ արդյոք, պետական մշակութային քաղաքականություն: Այս հարցը վերջին շրջանում շատերն են բարձրացնում՝ տեսնելով երկրում մշակութային արժեքների անկումը, ցածրաճաշակ, օտար ու վտանգավոր արժեքների ներմուծումը և որ ամենացավալին է՝ միջազգային ոլորտում հայկական մշակույթն ի շահ երկրի չօգտագործելու իրողությունը:

Լիբանանահայ արվեստաբան, Բեյրութի «Նոյան տապան» ցուցասրահի հիմնադիր Մովսես Հերկելյանը, որն արդեն երկար տարիներ ի վեր զբաղվում է հայկական կերպարվեստը միջազգային ամենահեղինակավոր ցուցահանդեսներում ներկայացնելու գործով, վստահաբար ասում է՝ Հայաստանում գոյություն չունի պետական մշակութային քաղաքականություն:

Նա այդ խնդրի վերաբերյալ զրուցել է և՛ վարչապետի, և՛ մշակույթի նախարարի, և՛ Հանրային խորհրդի նախագահի, և՛ շատերի հետ: Բոլորը համաձայնել են և ողջունել նրա առաջարկը, որը հետևյալն է՝ մշակել և իրականացնել այդ քաղաքականությունը Հայաստանի և Սփյուռքի տարբեր ոլորտների հեղինակավոր մարդկանցից բաղկացած խորհուրդ ստեղծելով. «Նախ պետք է կազմակերպվի խորհրդաժողով, որի ընթացքում յուրաքանչյուրն իր մասնագիտական կարծիքը հայտնի՝ ելնելով իր փորձառությունից»: Խմբում պետք է ներգրավված լինեն միջազգային ոլորտում հաջողված սփյուռքահայեր, Հայաստանի տարբեր նախարարությունների ներկայացուցիչներ՝ մշակույթ, էկոնոմիկա, սպորտ, արվեստագետներ, գործարարներ, իրավաբաններ  և այլն:

Հերկելյանը համոզված է, որ ճիշտ կազմակերպելու դեպքում դա անպայման արդյունք կտա՝  կապահովի տնտեսական աճ, մեր վարկը կբարձրացնի միջազգային ասպարեզում, և երկիրը կօգտվի նաև քաղաքականապես: «Բայց եթե այդ ամենը թողնենք միայն անհատների վրա, դա կբերի այն արդյունքը, ինչ որ այսօր է՝ մենք կմնանք երկրորդ պլանում: Իսկ մշակույթով մենք աշխարհում կարող ենք լինել առաջինների շարքում,-համոզված է նա,-մեր ստեղծագործ միտքը դարերի ընթացքում ծառայել է օտարներին, հիմա էլ է ծառայում օտարներին, որովհետև այստեղ համապատասխան մթնոլորտ չենք ստեղծում: Ուրիշները, ենթադրենք, Շագալի հոբելյանն են տոնում, դրա մասին ոչ միայն աշխարհն է իմանում, այլև օգտվում են տնտեսապես: Մենք տոնում ենք Արամ Խաչատրյանի հարյուրամյակը, ոչ միայն չենք օգտվում, նույնիսկ մեր երկրում չենք կարողանում դա մասսայականացնել»:

Մշակույթի նախարարը Հերկելյանին փոխանցել է նախարարության ծրագիրը, որպեսզի ինքը ծանոթանա և դրա վերաբերյալ իր կարծիքը հայտնի: «Այդ ծրագրում նշված է, թե ի՛նչ պետք է անել, բայց քաղաքականության մեջ պետք է ամրագրվի, թե ինչպե՛ս պետք է անել: Տեսությունը հեշտ է, բոլորս էլ գիտենք, որ մշակույթի տարբեր բնագավառները պետք է զարգացնենք, տարածենք և այլն, բայց կարևոր է իմանալ, թե ինչպես դա անել»:

«Անկախ»-ը մշակույթի նախարարի հետ զրույցում պարզեց, որ նախարարն ամենևին էլ չի կիսում այն տեսակետը, թե Հայաստանում մշակութային պետական քաղաքականություն գոյություն չունի: «Ո՞նց չունի,-զարմանում է նա,-ասողները թող հիմնավորեն: Դա նրանից է, որ այդ ասողները չեն էլ հետաքրքրվում, թե իրականում ինչ է կատարվում»:

Իսկ իրականում, ըստ նախարարի, շատ բան է կատարվում. օրիանակ՝ գրադարանների վերանորոգման ծրագիրը. «Ի՞նչ է, դա քաղաքականություն չէ՞,-հարցնում է նա,-քաղաքականություն է նաև հանրային գրադարանների ցանցի ստեղծումը, գրադարանների ֆոնդի թվայնացումը, մարզային գրադարանների ցանցի ստեղծումը, պետական աջակցությունը համայնքային մակարդակով, ընթերցանության ծրագրերը, գրախանութների, տպագրության ընդլայնումը, թարգմանությունների իրականացումը, ֆիլմերի թվայնացումը,  երաժշտական դպրոցների հետ կապված քաղաքականությունը, որի արդյուքը երևում է միջազգային փառատոններում և այլն: Այսինքն, զարգացման գիծը կա»:

Նախարարը կարծում է, որ այդ ամենը չեն տեսնում նաև նրանք, ովքեր չեն հետաքրքրվում և ողջ օրը նստած հեռուստատեսային ծրագրեր դիտելով են փորձում հասկանալ մշակութային քաղաքականությունը. «Մեզ այսօր մեղադրում են, որ մշակույթը չի երևում հեռուստատեսությամբ, նշանակում է՝ չկա մշակութային քաղաքականություն: Ես խորհուրդ կտամ դուրս գալ տներից, երեկոյան գնալ ցուցասրահներ, մտնել համերգային դահլիճներ, հետևել աֆիշներին և փորձել հասկանալ՝ մշակութային քաղաքականություն կա՞, թե չկա:»

Ինչ վերաբերում է Հերկելյանի ծրագրին, Հասմիկ Պողոսյանը դա հետաքրքիր առաջարկ է համարում, սակայն խորհուրդ է տալիս հաշվի առնել, որ մի խորհրդով նման ռազմավարություն հնարավոր չէ քննարկել: Մշակութային ռազմավարություն մշակելու համար գոյություն ունեն տարբեր ձևաչափեր, որոնց Հայաստանի մշակույթի նախարարությունը մասնակցում է. օրինակ Եվրոպայի խորհրդի մշակույթի նախարարների խորհուրդը, երբ տարին մեկ նախարարները հավաքվում են և քննարկում գլոբալ ռազմավարությունները: «Այստեղ միայն Հայաստանի խնդիրը չի, դու պետք է այնպիսի ռազմավարություն մշակես, որ ինտեգրվես ընդհանուր հոսքի մեջ»,-ասում է նախարարը:

Մշակույթի նախարարությունը երկու տարին մեկ կազմակերպում է նաև միջազգային կոնֆերանս՝ Եվրոպայի և ԱՊՀ երկրների ներկայացուցիչների մասնակցությամբ՝  «Մշակութային քաղաքականությո՞ւն, թե՞ քաղաքականություն մշակույթի համար» թեմայով: «Ունենք նաև մասնագիտական խորհուրդ նախարարության ներսում, որտեղ առանձին ուղղությունների վերաբերյալ ռազմավարություններ ենք քննարկում»,-ավելացնում է նա:

Մի խոսքով, մշակույթի նախարարությունն այդ ամենով ակտիվ զբաղվում է, բայց չգիտես ինչու՝ մարդիկ գոհ չեն. «Ես չեմ ընդունում, երբ մարդիկ ուղղակի գնում-գալիս են Հայաստան և ձեռքի հետ ասում են, որ Հայաստանում մշակութային քաղաքականություն չկա: Մշակութային քաղաքականությունը զգալու համար պետք է այստեղ ապրել, նստել, շնչել էդ քաղաքականությունը, որ հասկանաս կա՞, թե չկա»:

Մովսես Հերկելյանը հակադարձում է նախարարի կարծիքին. «Սփյուռքում ապրելով՝ չի նշանակում, որ մենք ոչինչ չենք տեսնում: Իմ պարագայում, հատկապես, դա այդպես չէ, քանի որ ես տարին մի քանի անգամ Հայաստան եմ գալիս, ամիսներով մնում են այստեղ և մշակութային հարցերով գործնականում եմ զբաղվում»:

Նշենք, որ Հերկելյանը համագործակցում է հայաստանյան մի շարք նկարիչների հետ և նրանց կտավները ներկայացնում միջազգային հեղինակավոր ցուցահանդեսներում: Արդյունքներն ավելի քան տպավորիչ են, ուստի Հերկելյանը ցանկանում է, որ դա դառնա մասսայական. «Եթե մենք մեր մշակկույթը ճիշտ ժամանակին ճիշտ տեղում և ճիշտ ձևով կարողանանք ներկայացնել, ապա աշխարհում կլինենք մրցունակ, որը մեզ և՛ փող կբերի, և՛ կամրապնդի մեր պետության վարկը, և՛ կնպաստի մեր խնդիրների լուծմանը»:

Հաջորդ տարի Հերկելյանը մի հեղինակավոր ընկերության հետ պատրաստվում է Հայաստանում կազմակերպել միջազգային  ցուցահանդես, որը լուրջ իրադարձություն կլինի մեր երկրի համար: «Թող ների ինձ մշակութի նախարարը, բայց մենք պետական մշակութային քաղաքականություն դեռևս չունենք»,-իր կարծիքին է մնում արվեստաբանը:

 

 

 

 

 

 

Tags: մշակույթ