Ազատ տնտեսական գոտիները համաշխարհային տնտեսության մեջ սկսել են շահագործվել դեռևս երկու-երեք տասնամյակ առաջ: Դրանց միջոցով պետությունները փորձում են աշխուժացնել տնտեսությունը, ակտիվացնել  միջազգային ապրանքաշրջանառության ծավալները, ներգրավել նոր ներդրումներ:  Շատ երկրներ ազատ տնտեսական գոտիները

դիտարկում են որպես գերշահույթ ստանալու նպաստավոր տարածաշրջան: Օրինակ` ԱՄՆ-ում, Ֆրանսիայում ազատ տնտեսական գոտիները հաճախ ձևավորվել են արտաքին տնտեսական կապերի ակտիվացման ու ընդլայնման, իսկ այլ երկրներում` միջին և մանր ձեռնարկատիրության զարգացման նպատակով, ինչպես նաև աշխուժացման տարածաշրջանային քաղաքականության իրացման և միջտարածաշրջանային զարգացման տարբերությունները բացահայտելու համար:

Ազատ տնտեսական գոտիները կարևոր դեր են խաղում ոչ միայն ազգային տնտեսությունների զարգացման ու ընդլայնման, այլև համընդհանուր զարգացման ու համաշխարհային շուկայում ինտեգրվելու գործում: Դրանք հիմնականում ստեղծվում և զարգանում են տնտեսապես առաջընթաց ունեցող երկրներում, մասնավորապես ակտիվորեն գործում են Չինաստանում, Ֆիլիպիններում, Հնդկաստանում, Արաբական Միացյալ Էմիրություններում, իսկ ԱՊՀ երկրներից միայն ՌԴ-ում գործում է 15 տնտեսական գոտի, Ուկրաինայում` 12, Լիտվայում` 2: Տարաշրջանային երկրներից Վրաստանում ևս առաջին քայլերն են ձեռնարկվում ԱՏԳ-ների ձևավորման ուղղությամբ: Իսկ այն երկրներում, որտեղ ԱՏԳ-ներ չկան, հիմնականում միջոցների պակասի և ենթակառուցվածքների թերզարգացածության արդյունք են:

Այսօր աշխարհի մոտ 120 երկրում  գործում են շուրջ 3 հազար հատուկ տնտեսական գոտիներ` իրենց տարատեսակներով, որոնց վերջին տարիներին բաժին է  ընկել 600 մլրդ դոլարի արտահանում, իսկ ոլորտում զբաղվածների թիվը հասնում է   50 մլն-ի:

Պարզվում է, որ մեր երկրում ևս քայլեր են ձեռնարկվում շահագործելու նման տարածքներ:

Կառավարությունը դեռ տարիներ առաջ էր խոստումներ տալիս, որ Հայաստանում ևս ստեղծվելու և զարգանալու են ԱՏԳ-ներ: Նախ համապատասխան օրենքն ընդունվեց 2011 թ. մայիս ամսին, իսկ այս տարվա փետրվարի 2-ից մեկնարկեց դրանց  ձևավորման գործընթացը:

 Գաղափար կա, տարածք չկա

ԱՏԳ ստեղծելու հիմնական նախադրյալը ոչ միայն մեր երկրի աշխարհագրական դիրքն է, այլև մարդկային ռեսուրսները, որոնք առկա են ոսկերչության, թանկարժեք և կիսաթանկարժեք քարերի և ժամագործության ոլորտներում: Նորություն չէ, որ հայերը ոսկերչության ոլորտում մեծ ճանաչում են վայելում աշխարհում և լավագույնների թվում են իրենց մասնագիտական հմտություններով: Այս ուղղությամբ ԱՏԳ-ի ձևավորումը մի քանի հեռահար նպատակ ունի: Այս մեխանիզմով պետությունը  նախատեսում է զարկ տալ արտաքին կապիտալի, դեպի Հայաստան դրամական հոսքերի ներգրավմանը, առաջավոր տեխնոլոգիաների և կառավարման միջազգային փորձի յուրացմանը և բնակչության զբաղվածության ապահովմանը:

ՀՀ էկոնոմիկայի նախարարությունը, ԱՄՆ ՄԶԳ կողմից ֆինանսավորվող ձեռնարկությունների զարգացման և շուկաների մրցունակության ծրագրի, «Ի-ՎԻ Քոնսալթինգ» ՓԲԸ-ի աջակցությամբ արդեն իսկ մշակել է ոսկերչության և ադամանդագործության ոլորտների ռազմավարությունն ու դրանք ապահովող գործողությունների ծրագիրը, որը նախատեսվում է  իրականացնել 2013-2015 թթ.: Ազատ տնտեսական գոտու ստեղծման և օտարերկրյա ընկերությունների ներգրավման ռազմավարությամբ նախանշված միջոցառումների իրականացմանն աջակցում է  Հայ ոսկերիչների միջազգային ասոցիացիան, որն արդեն բավականաչափ աշխատանքներ է իրականացրել ԱՏԳ-ների ստեղծման ուղղությամբ:

Այս ծրագիրը, ի դեպ, ՀՀ ղեկավարությունը  հաստատել է և առաջարկել իր օժանդակությունը: Ոսկերչության ճյուղը դիտվում է որպես հզոր միջոց արտերկրից եկամուտ ստանալու, նոր աշխատատեղեր ստեղծելու  և տեխնոլոգիական նորամուծությունների շնորհիվ միջազգային հարթակում լուրջ առաջընթաց ապահովելու տեսանկյունից:

Նշենք, որ ոսկեգործության ոլորտում այսօր գործում է 32 ոսկեգործական և 6  ադամանդագործական ընկերություն, և ինչպես տեղեկացրեց ՀՀ էկոնոմիկայի փոխնախարար Տիգրան Հարությունյանը, արդեն իսկ ստեղծվել է հայկական արտադրության ժամացույցների  ապրանքանիշ, որն իր գործունեության մեջ արդեն կայացել է:

Անցած տարի   ոսկերչության ոլորտում արտադրական ծավալներն աճել են 16 տոկոսով` թողարկելով 13,3 մլրդ դրամի արտադրանք, որի գերակշռող մասն արտահանվել է: ՀՀ էկոնոմիկայի փոխնախարար, Հայ ոսկերիչների միության և Ռուսաստանի ոսկերիչների գիլդիայի նորանշանակ նախագահ Գագիկ Գևորգյանի վստահեցմամբ, հայ ոսկերիչները աշխարհի տարբեր երկրներում բոլոր ժամանակներում էլ առանձնացել են իրենց վարպետությամբ: Ուստի կան բոլոր նախադրյալներն այդ ներուժը սեփական երկրում օգտագործելու համար: Ինչպես նշեց Գագիկ Գևորգյանը, իրենց հիմնական նպատակն է լինելու արտերկրում ոսկերչության բնագավառում  գործունեություն ծավալող գործարարներին Հայաստան բերելը, ինչի համար գործարարները պետք է հստակ պատկերացնեն այստեղ գալու դրդապատճառները:

Ի դեպ, ծրագիրը ոչ միայն հայ գործարարների համար է, այլև օտարերկրյա ձեռնարկատերերի, որոնք կարող են Հայաստան գալ և նոր աշխատատեղեր հիմնել: Իհարկե, գաղափարը ոգևորիչ է, իսկ ծրագիրը հեռանկարային, սակայն խնդիր է դեռևս ոսկերչական գործունեության համար համապատասխան տարածք գտնելը: Արդեն մոտ 50  օտարերկրյա գործարարներ համաձայնվել են Հայաստան ժամանել և իրենց բիզնեսն այստեղ տեղափոխել: Այժմ  ակտիվ աշխատանքներ են տարվում Հայաստանում համապատասխան արտադրական տարածք ձեռք բերելու ուղղությամբ: Պարզվում է, որ նման գործարան հիմնելու համար անհրաժեշտ է նվազագույնը 20 հազար քմ տարածք, որը տեղակայված լինի մայրաքաղաքում՝ աշխատակիցներին հասանելի վայրում:

Ներկայումս լայնածավալ աշխատանքներ  են սկսվել շուրջ 50 հազար քմ տարածքում ոսկերչական ազատ տնտեսական գոտու ստեղծման ուղղությամբ, որի մոտ կեսը նախատեսվում է տրամադրել հենց ոսկերչական արտադրության կազմակերպմանը:  Նախատեսվում է, որ ոսկերչական ազատ տնտեսական գոտում կգործի մոտ 120 ընկերություն  աշխարհի տարբեր երկրներից, արդյունքում կբացվի 1500 նոր աշխատատեղ:

Ռազմավարության  ծրագրում ներառված ուղղություններն ընդգրկում են օրենսդրական բարեփոխումներ, մատչելի հումքի ապահովում, որակի ապահովման վերահսկում, մասնագիտական կադրերի ապահովում, ներդրումների և արտահանման ֆինանսական աջակցություն, ոլորտի առաջմղում, ազատ տնտեսական գոտիների ստեղծում ու օտարերկրյա ընկերությունների ներգրավում: Ըստ ոլորտի պատասխանատուների` օրենսդրական դաշտում խնդիրներ չկան և աշխատանքներ են տարվում համապատասխան վայր ընտրելու կապակցությամբ: Հավանական տարածք է   համարվում նաև Մերգելյան ինստիտուտը: Ի դեպ, բանակցությունների կողմերն ակնկալում են լուծել սեղմ ժամկետներում:

Հավելենք, որ օտարերկրյա գործարարները դժվար թե երկար սպասեն իրենց բիզնեսի ծաղկմանը, մի երկրում, որտեղ լուրջ արտադրական գործունեություն սկսելու համար համապատասխան տարածք չկա: Եթե մեր երկրի ղեկավարությունն առավել հետևողական լինի այս խնդրի լուծման հարցում, ապա հեռանկարում գուցե իրագործված տեսնեք այս բավական լուրջ ծրագիրը:

  Լ.Ն

 

 

Tags: տնտեսական