Բավականին հետաքրքիր պատկեր է ստացվում, երբ հետադարձ հայացք ենք ձգում Եգիպտոսում ընթացող զարգացումների  վրա: Այդ զարգացումները կարևոր են ոչ միայն այն պատճառով, որ երևակում են մահմեդական աշխարհի լոկոմոտիվի` առաջնորդող երկրի կարգավիճակի համար մղվող պայքարի էությունը, այլև ստվեր գցեցին «արաբական գարուն» երևույթի տրամաբանության վրա: 

Եգիպտոսի իրադարձությունները տարածաշրջանում ճշգրտումների կարիք են առաջացրել

Ինչպես գիտենք, անցյալ ամիս Եգիպտոսում մեծ թափ հավաքեցին հակակառավարական բողոքի ցույցերը, իսկ նախագահ Մուրսին, չնայած բազմամիլիոնանոց ցույցերին, կտրականապես հրաժարվում էր հեռանալ իր պաշտոնից:

Դրանից հետո Եգիպտոսի բանակի գեներալները հայտարարեցին, որ իրենց վերահսկողության տակ են առնելու երկիրն այն դեպքում, եթե քաղաքական գործիչները մինչև հուլիսի 3-ի երեկոյան ինչ-որ փոխզիջման չհասնեն:

Բանակը, խորհրդարանը, որում մեծամասնությունը իսլամիստ նախագահ Մուհամեդ Մուրսիի կողմնակիցներն էին, լուծարելու և սահմանադրությունը կասեցնելու մտադրություն ուներ: Հուլիսի 3-ի դրությամբ քաղաքական գործիչները փոխզիջման չէին հասել, ուստի բանակը գործի անցավ: Հուլիսի 4-ին զինվորականները Եգիպտոսի պետական հեռուստատեսությամբ հայտարարեցին, որ Մուհամեդ Մուրսին այլևս նախագահ չէ: Եգիպտոսի ժամանակավոր ղեկավար է դարձել Գերագույն սահմանադրական դատարանի ղեկավար Ալի Մանսուրը:Դրանից հետո երկրի ղեկավարությունն անցավ անցումային խորհրդին, որը կնախապարաստի սահմանադրության փոփոխությունները և կանցկացնի համընդահուր ընտրություններ: Նախագահ Մուրսին այդ նախագծից դուրս է մնացել:

Բայց այդքանով «թատրոնը» չավարտվեց, այլ միայն դեպքերի զարգացման նոր սցենարներ բերեց: Որովհետև երկրի իսլամիստական ուժերը` նախկին նախագահ Մուրսիի կողմնակիցները, պարբերաբար սկսեցին մեծ հանրահավաքներ հրավիրել ու նաև նշել, որ սկսելու են պայքար Մուրսիի պաշտոնը վերականգնելու նպատակով: Եգիպտոսում արդեն մի քանի շաբաթ է, ինչ շարունակվում են զինվորականների կողմից պաշտոնից հեռացված նախկին նախագահ Մուհամեդ Մուրսիի հակառակորդների և կողմնակիցների բախումները:

Հենց այստեղ էլ ուրվագծվում է այն կարևորությունը, որ նշում էինք: Փաստորեն, այն Եգիպտոսում, որտեղ ընդամենը 2-3 տարի առաջ նույն ժողովուրդը դուրս էր եկել նախկին վարչակարգի դեմ, որտեղ կատարվեց հեղափոխություն, և իշխանության եկան իսլամիստական ուժերը, այդ նույն Եգիպտոսում այդ նույն ժողովուրդն այս օրերին էլ պայքարում էր «արաբական գարնան» արդյունքի` Մուրսիի գլխավորած իսլամիստական վարչակարգի` «Մուսուլման եղբայրների» իշխանության դեմ: Այս առումով, արդեն ոչ թե ենթադրաբար, այլ վստահ պետք է արձանագրել, որ «Արաբական գարուն» նախագիծը միջազգային հարաբերություններում ձախողվեց:

Արժե հիշել, թե ովքեր էին «Արաբական գարնան» ջատագովները և ամենայն հավանականությամբ նաև ճարտարապետները: Բնականաբար Արևմուտքը` ի դեմս ԵՄ-ի ու ԱՄՆ-ի: Եվ ամենևին էլ պատահական չէ, որ «Մուսուլման եղբայրներին» իշխանությունից հեռացնելուց հետո հայտարարությամբ հանդես եկավ Գերմանիայի կանցլեր Անգելա Մերկելը, որ դիմելով Եգիպտոսի անցումային կառավարությանը` նշեց, թե «Մուսուլման եղբայրներ» շարժումը չպետք է հեռացվի Եգիպտոսի քաղաքականությունից, և անհրաժեշտ է գտնել առաջ գնալու ընդհանուր ուղի:

Թույլ Եգիպտոսը ձեռնտու է Թուրքիային

Առաջ գնալու ուղի «գտավ» Թուրքիան: Նախ` Թուրքիայի արտգործնախարարության ներկայացուցիչը հայտարարեց, որ Թուրքիան Եգիպտոսի նախագահ Մուհամեդ Մուրսիի պաշտոնանկությունը հակաժողովրդավարական քայլ է համարում: Այս հայտարարությունը Եգիպտոսում լուրջ դժգոհություն էր առաջացրել, և Եգիպտոսն էլ իր հերթին կոչ արեց Թուրքիային չխառնվել իր ներքին խնդիրներին:

Բաքու կատարած այցի շրջանակներում Թուրքիայի արտգործնախարար Ահմեդ Դավութօղլուն մամլո ասուլիսի ժամանակ նշել էր. «Եգիպտոսում զինվորական հեղաշրջումը քննադատելը և այնտեղ ստեղծված կացությամբ մտահոգված լինելը չի նշանակում միջամտություն Եգիպտոսի ներքին հարցերին»: Նա ասել էր նաև, որ Եգիպտոսի կայունությունը հրատապ հարց է ոչ միայն այդ երկրի, այլև ամբողջ Մերձավոր Արևելքի համար, և Թուրքիան Եգիպտոսի ու նրա ժողովրդի բարեկամն է:

Իսկ Եգիպտոսում հեռուստաընկերություններից մեկով հեռարձակված տեսանյութում նշվել է, որ Թուրքիան Եգիպտոս զենք է մատակարարել: Հեռուստառեպորտաժում ներկայացվում էր Թուրքիայից ժամանած նավերից մեկում մեծ քանակությամբ ատրճանակ հայտնաբերելու և առգրավվելու մասին: Եգիպտացի իրավապահները Թուրքիայից ժամանած նավում հայտնաբերել էին մեծ քանակությամբ ակուստիկ ատրճանակներ, որոնք հեշտությամբ կարելի է վերափոխել իրական հրազենի:

Թուրքիայի արտգործնախարարությունն այդ կապակցությամբ գրավոր բացատրություն տվեց, որով նշվում էր. «Եղբայրական Եգիպտոսի կայունությունն ու խաղաղությունը Թուրքիայի համար կարևոր նշանակություն ունի, և ինչ նպատակով էլ լինի, բռնության կիրառումը երկրում անընդունելի է համարում»:

Հիմա իրադարձություններին նայենք այլ տեսանկյունից: Նշենք, որ մահմեդական ազգաբնակչության մեծամասնությունը սունի է: Իսկ սունիների վրա ազդեցություն ունենալու համար երեք հիմնական մրցակից պետություններ են պայքարում` Սաուդյան Արաբիան, Եգիպտոսը եւ Թուրքիան: Եգիպտոսի խաղից դուրս գալը հօգուտ Թուրքիայի էր, որովհետեւ Թուրքիան ի սկզբանե շատ ավելի նկրտումներ ուներ  սունի մահմեդականության լիդերության առումով: Բայց այստեղ մեկ հանգամանք կա, որ անպայման պետք է նկատի ունենալ. եգիպտական վերջին զանգվածային բողոքն իսլամական վարչակարգի դեմ էր, Թուրքիան ևս իսլամական վարչակարգ է: Բացի այդ` Արևմուտքի կողմից ընդունելի էր համարվում Թուրքիայի մոդելը, որպես իսլամական երկրի մոդել:

Բայց թուրքական իսլամիստական երկրի մոդելը մեծ հարված կրեց Թուրքիայում ծավալված ներքին խմորումների հետևանքով, որոնք ցույց տվեցին, որ այդքան փառաբանված թուրքական մոդելի պայմաններում Թուրքիայի քաղաքների փողոցներում մարդիկ բարիկադների վրա են: Եվ այս առումով սպասելի էր, որ Թուրքիան պետք է օգտվեր ցանկացած առիթից իր մրցակիցների հաշվին սեփական խնդիրները կոմպենսացնելու համար: Իսկ Եգիպտոսի վիճակից ավելի հարմար առիթ, երևի չէր էլ ունենա: Այսինքն` Թուրքիան շահագրգռված է, որ Եգիպտոսում քաոս լինի, այդպիսով իր դերն էլ ավելի կընդգծվի:

«Նշենք, որ Եգիպտոսում շատ լուրջ վտանգ կա, որ տապալվող իշխանության թիկունքում կանգնած «Մուսուլման եղբայրները», որ իհարկե տարբերվում են Թուրքիայի իսլամիստներից իրենց ծայրահեղականությամբ, անցնեն ընդհատակ: Իսկ ընդհատակն արդեն քաղաքացիական անհնազանդության, բռնամիջոցների կիրառման և ահաբեկչական գործողությունների սկիզբն է: Սա, իրոք, քաոս է»,- ասում է Բեյրութի «Ազդակ» օրաթերթի գլխավոր խմբագիր Շահան Գանտահարյանը:

Փաստը մնում է փաստ, որ մինչև «Արաբական գարուն» հզոր Եգիպտոս կար, իսկ այժմ` քայքայված ու ներսից ցնցվող, որը խառնում է այս տարածաշրջանում սցենարի հեղինակների խաղաքարտերը: Եգիպտական ներկա քաոսային իրադարձություններն անպայման տարածաշրջանի համար նախատեսված սցենարների մեջ վերանայումներ ու սրբագրումներ կմտցնեն:

 

Tags: աշխարհում, Եգիպտոս, թուրքիա