Փոփոխությունները գրող Մանե Գրիգորյանի կյանքի անբաժան մասն են: Տարիներ առաջ նրա անդրանիկ ստեղծագործությունները գնահատեց Գրողների միությունը: Նախ միության «Մուտք» մատենաշարով տպագրվեց «Սխալված աղավնիները», այնուհետև նա դարձավ Գրողների միության անդամ: Մանեն դեռ դպրոցական էր, երբ իր ստեղծագործությունները տպագրվում էին գրական «Ցոլքերում»: Գուցե հենց «Ցոլքերն» էլ բացեց գրական աշխարհի դռները: Մանեի ստեղծագործությունները հաճախ տպագրվում են «Գրեթերթ» երիտասարդական-գրական թերթում, «Գրական թերթում», տարբեր մշակութային հանդեսներում: Մանեն մրցանակներ է ստացել իր ստեղծագործությունների համար, սակայն չի սիրում խոսել գրական պարգևների մասին:

Մանե Գրիգորյանի հետ զրույցի առիթը նրա օրերս լույս տեսած երկրորդ` «Ցուրտ կին» ժողովածուն է:

- Մանե, նախ շնորհավորում եմ ձեզ` նոր լույս տեսած գրքի կապակցությամբ: «Ցուրտ կին» վերնագրով գիրքը, եթե չեմ սխալվում, արձակ ժանրի երկրորդն է:

- Գիտեք, ավելի քան 6 տարիների ընթացքում շատ ջրեր դարձան գետեր, լճերից մի երկուսը ցամաքեցին ու ճահճացան, օվկիանոսներում ձկներ մեռան և ծնվեցին նորերը. շատ բան փոխվեց: Առաջին գիրքս աշխարհը միամտորեն բացահայտողինն էր, մեկինը, որ գիտեր` մարդը ցավով է ծնվում, բայց դեռ չէր համարձակվում մոտիկից շոշափել և պայթեցնել ցավի բշտիկները: Առաջին գիրքս պարան էր նետում դեպի Աստված, երկրորդ գիրքս խոսում է պարանի ճակատագրի մասին ու կռիվ տալիս բռնողի  և այն բաց թողնողի հետ:

- Առաջին գիրքը կարծես թե այցեքարտ է, իսկ երկրո՞րդը: Ի՞նչ զգացողություններ ունեք:

- Առաջին գիրքս  մի քիչ ձախողվեց,  և  կարծում եմ` կիսատ ձևավորված պտուղ մնաց: Իհարկե, լավ նայելու դեպքում` մարմնի տարբեր  մասերը տեսանելի են, բայց ոչ այնքան ձևավորված` ինքնուրույն ապրելու համար: Երկրորդին, կարծում եմ, հաջողվում  է մենակ ապրելը: Երբ տպարանից վերցրեցի, ոնց որ ձեռքումս կենդանի սիրտ պահած լինեի:

Երբ գիրքս նոր էր տպվել մոտեցումս հիվանդագին խանդոտ էր, չէի ուզում սենյակից հանեն, շատ թերթեն, վախենում էի նրա ճակատագրի համար, դրա համար ուզում էի տեսադշատումս պահել: Նման այն մայրերին, որ անընդհատ պատշգամբից նայում են, տեսնեն ինչպես է իրենց երեխան, հո չի ընկել, հո չեն նեղացրել: Նույնն էլ գրքի դեպքում. մտածում ես` բա որ գնեն ու անփույթ վերաբերվեն. իսկ գիրքը հեղինակի համար  զուտ ֆիզիկական ներկայություն չէ:

Բայց հետո քիչ-քիչ հանդարտվեցի, քանի որ գիտեմ` տպվելուց հետո նա արդեն առանձին ոտքեր, ձեռքեր, ականջներ ու մարմին ունի, ու կարող է քայլել այն ժամանակ, երբ ես նստել եմ ուզում:

- Մանե, Ձեր առաջին գրքի խմբագիրը լուսահոգի բանաստեղծ Հովհաննես Գրիգորյանն էր, ով իր խմբագրականում գրել էր. «Մանեի գրածները պետք է ոտքից գլուխ շրջել», բայց հետո անկեղծացել. «Ո՛չ, Մանեի գրածները պետք է թողնել նույնությամբ, քանի որ դա է նրա բանաստեղծությունների գրավչությունը»: «Ցուրտ կին» գիրքը խմբագրել է Հուսիկ Արան: Ո՞ւմ հետ էր հեշտ աշխատել:

- Առաջին գրքի դեպքում երևի խնդիր ունեի ասելու, որ ես եկել եմ ու եկել եմ այսպիսին: Հովհաննես Գրիգորյանն ասում էր` մանեական բառեր ես հորինում ու գլխիվայր շարում. գրում էս էնպես, ինչպես քայլում ես:

Երկրորդի դեպքում այդ մասին խոսելու խնդիր արդեն չկա ու ինքս էլ ավելի պատասխանատու եմ գրածիս հանդեպ:

- Մանե, խորհրդային ժամանակահատվածում գրական ստեղծագործությունները քննարկվում, քննադատվում էին սալոններում, այսօր` գրադարաններում, ակումբներում: Մասնակիցներն էլ հիմնականում երիտասարդներ են: Սերունդների բախում կա՞: Մի՞թե ավագները չեն գնահատում երիտասարդներին:

- Չգիտեմ, գուցե ես մեկուսացած եմ ու պասիվ եմ շփվում: Այդ իսկ պատճառով բախումների առանձնապես չեմ հանդիպել: Այսինքն` գուցե մեկ-երկու դեպք եղել է, բայց քանի որ էն, ինչ ինձ պետք չէ ու ոչինչ չի տալիս, հեշտ ու արագ եմ մոռանում, դեպքեր չեմ կարող հիշել: Կարող եմ վստահ ասել, որ ավելի հաճախ հանդիպել եմ առողջ համագործակցության և անառողջ բախման: Առաջինի դեպքում երկուստեք քայլ կա իրար մոտենալու, երկրորդի դեպքում` քայլ չկա, որովհետև քայլն ինքնին շարժում է ենթադրում:

- Ի՞նչ է ձեզ համար գրականությունը:

- Գրականությունը ցավի հաղթահարման պատրանքն է, որը ավելի քան անհրաժեշտ է: Եթե անգամ գիտես, որ, միևնույն է, դատապարտված ես պարտության:

- Ներկայացրեք խնդրեմ այսօրվա գրականության խնդիրները…

- Ինձ թվում է` մենք մեր մեջ շատ ենք փակված, այսինքն` ներսում մեր հայացքը մեր նկատմամբ այնքան ազատ չէ, որքան կուզեի լիներ: Դա փակ շրջան է ստեղծում, որն առողջ ելք չունի, և շատ հաճախ մեր ներսի հայացքը մեր արածի նկատմամբ կարող է իր ազդեցությունն ունենալ դրսում դրա ընկալման վրա: Մենք ինքներս մեզ կաղապարի մեջ ենք դնում, չգիտեմ, գուցե դա մեզ համար հարմարավետության տարածք է, բայց ես այդ տարածքում չեմ ուզում լինել:

- Ո՞վ է ձեր գրական հերոսը, ո՞ր գրողի գործերն են ձեզ առավել ներշնչում:

- Իմ գրական հերոսը մարդն է, որը սխալվում է և անպայման չէ, որ այդ սխալներից հետևություններ անի ու ճանապարհը փոխի, իմ հերոսն աընդհատ սխալվող մարդն է, որովհետև սխալվել նշանակում է ճանպարհ գծանշել, մնացյալ բոլոր գծանշված ճանապարհները ուրիշների սխալներն են, իսկ քայլել ուրիշի սխալների վրայով նշանակում է` հագնել ուրիշի պատռած տաբատը:

- Մանե, ճամպրուկային տրամադրություն ունեք, ո՞ւր եք գնում:

- Երկիրը ձևավորում է մարդուն: Հայաստանում բոլորը նյարդային են, ապրել մեր երկրում նշանակում  է ամեն օր պայքարել դրա համար: Մեր եղունգները երկար են, ատամները` սրած, մեզ մոտ ինքնապաշտպանական բնազդը շատ սուր է, այնքան, որ ամեն տեղ վտանգ ենք տեսնում, կորցնելու վախ:

Գերմանիայում մտքերս մի տեսակ խաղաղվել են, մարդիկ հանգիստ են, ու անընդհատ զարմանում ես` ոնց կարելի է էսքան խաղաղ ապրել: Մենք սովոր ենք բարդացնել մեր կյանքը, բոլոր հասարակ բաները բարդ եղանակով վերաձևակերպելու կարիք ունենք… Մեր կենսակերպը մեզ էդպիսին է դարձրել, դժվարությունն արդեն սովորույթի ուժ ունի: Մեզ պետք է ինչ-որ բան, որ հաղթահարենք կամ հարմարվենք: Երեկոյան հեծանվով  կգնամ գրադարան, կգրանցվեմ, կվերցնեմ ինչ-որ գիրք, հետ կդառնամ, իսկ գերմանացի Կլաուսը կասի` հրաշալի գաղափար  է  չիմացածդ լեզվով գրքեր կարդալը:

- Մանե, շնորհակալություն, հարցազրույցի համար:

- Շնորհակալ եմ նաև ձեզ, ձեր թերթին:

Tags: մշակույթ