Բոլորին է ծանոթ այն պրոցեդուրան, երբ բժիշկը խնդրում է լեզուն դուրս հանել ու այբուբենի առաջին տառը հնչեցնել: Այդ պահին նա միայն ուսումնասիրում է կոկորդի վիճակը: Իրականում խոսքի օրգանը ախտորոշման գործում անփոխարինելի դեր ունի: Ախտորոշումը կարող է շատ օգտակար լինել անգամ նորմալ ինքնազգացողության պայմաններում: Oրինակ, եթե չկան ազդանշաններ, դա դեռևս չի նշանակում, որ օրգանիզմն առողջ է ու օգնության կարիք չունի: Իսկ  երբ առաջին նշաններն են ի հայտ գալիս, ասենք` երբեմն բողոքում ենք թիկունքի ցավից, բայց սրտի խնդիրներ ենք ձեռքբերում, բողոքում ենք ձախ կողքի ցավից, իսկ հետո հեռացնում են կույրաղիքը, մի փոքր արդեն ուշ է լինում: Նման աղավաղված , քողարկված հիվանդությունները շատ-շատ են: Գուշակություններ չանելու և ճիշտ ախտորոշումը չիմանալով  իզուր օրգանիզմը դեղորայքով չվնասելու, ինչպես նաև չծանրաբեռնելու նպատակով բժշկությունը կիրառում է բոլոր մեթոդները: Ժամանակակից բժշկության , և ոչ միայն, հիմնական խնդիրներից մեկն օրգանիզմի հիվանդությունների ախտորոշումն է: Դեռևս հին բուժակներն էին նկատել, որ ամեն հիվանդություն իր արտահայտությունն է գտնում մաշկի, եղունգների, բիբերի ու մազերի վրա: Սակայն, ամենահուսալին, հասարակն ու  հիվանդությունների մասին  տեղեկություններ հաղորդող դարերով փորձված միջոցը լեզուն է: Այն  հնում էլ հիշատակվել է, որպես մարդու առողջական վիճակի հայելի:

Ավելի քան 2000 տարի առաջ գրված տրակտատում ասվում է, որ լեզվի տարբեր հատվածները համապատասխանում են  տարբեր օրգաններին: Այսպես, լեզվի վրայի փառի առկայությունը խոսում է ստամոքսում, բարակ կամ հաստ աղիքում  տոքսինների մասին: Ընդ որում, եթե փառակալած է լեզվի հետին հատվածը, ապա թունավոր նյութեր կարելի է հայտնաբերել հաստ աղիքում, իսկ եթե լեզվի ծայրերին ասես ատամների հետքեր են, ապա դա խոսում է «ծույլ» աղիքների մասին, իսկ սպիտակավուն լեզուն խոսում է լորձի կուտակման մասին:

Չինաստանում ախտորոշման համակարգի անքակտելի մաս է կազմում նաև հիվանդի զննումն ու հարցուփորձը, լեզվի զննումը: Ընդ որում, ի տարբերություն հին հնդիկների, չինացիները կարծում են, որ լեզուն ոչ միայն օրգանիզմի հայելին է, այլև պատասխանատու է  էներգիայի հոսքի` էներգետիկ ալիքների  համար: Տեղի հեքիմները հավատացնում են, որ լեզվի ծայրով կարելի է դատել սրտի ու թոքերի միջօրեականների մասին, իսկ կենտրոնական հատվածը կպատմի  փայծաղի ու ստամոքսի մասին: Եզրերը մատնանշում են  լեղապարկի ու լյարդի, իսկ արմատը` երիկամների մասին: Այսպիսով, ստացվում է, որ լեզուն արտացոլում է 7 հիմնական օրգանների վիճակը: Արտաքին տեսքի  զննությամբ մասնագետները կարողանում են տարբերել ախտածին ախտանշանները, հիվանդության ընթացքն ու փուլը:

Հայտնի  ռուս  պրոֆեսոր Նեչաևը 1935-ին տպագրած «Հիվանդությունների ճանաչումը խոսքի օրգանի փոփոխություններով»  աշխատության մեջ գրում է, որ ուռուցիկ լեզուն որովայնային ջրգողության, իսկ սրածայր լեզուն` ջրազրկման հետևանք է:  Մասնագետները, ուսումնասիրելով փառը, հանգել են այն եզրակացության, որ այն դեղնավուն երանգ է ստանում լյարդի ու լեղապարկի հիվանդությունների սրացման ժամանակ: Իսկ թանձր, հաճախ տարբեր գույնի խիտ փառը խոսում է վարակիչ հիվանդությունների ու ստամոքսաղիքային տրակտի խանգարումների մասին:

Գունատ ու անարյուն լեզուն խոսում է սակավարյունության, օրգանիզմի հյուծման մասին: Իսկ եթե լեզուն կապտավուն երանգ ունի, ապա դա խոսում է սիրտ-անոթային համակարգի խնդիրների մասին: Լեզվի մակերեսի չորությունն ու ճաքերը շաքարախտի նշաններ են:

Եվ երբ նույնիսկ ցանկության դեպքում  էլ բժշկի մոտ վազել չի ստացվում, ուրեմն կարելի է ժամանակ առ ժամանակ ուսումնասիրել սեփական լեզուն բավարար լուսավորության պայմաններում, անմիջապես արթնանալուց հետո: Սակայն խուճապի չմատնվելու համար էլ հիշեք, որ կան մթերքներ, որոնք բնական գունանյութով են ներկում : Լեզվի գույնն  ու խոնավության մակարդակը  փոփոխվում են նաև սպորտային մարզումից հետո: Եթե քթաբորբ ունեք, բնականաբար, շնչում եք բերանով, ուրեմն, այդ դեպքում էլ չորությունը կապված է դրա հետ: Լեզվի գույնը կարող է փոփոխվել նաև ընդունած դեղորայքից: