Ջորջ Շաքարյանը Հալեպի ամենահայտնի ոսկերչական ընկերություններից մեկի հիմնադիրն է: Նրանց ոսկյա զարդերը Սիրիայում մեծ համբավ ունեին: Այդ գործով նա զբաղվել է 1989-90-ականներից մինչ 2011 թ. ամառը` այն օրերը, երբ Հալեպում հնչեցին առաջին կրակոցներն ու քաղաքը վերածվեց ռազմադաշտի:
«Հայրս եղած է լումայափոխ»,- պատմում է նա,- պապենական գործ էր, ես էլ էի սկզբում հորս հետ դրանով զբաղվում: Հետո առանձնացա և իմ անձնական գործատեղիս հիմնեցի»:
Լումայափոխ (այսինքն` տարադրամի փոխանակող) բառի վրա ակամա ժպտում եմ, մտածում եմ` գեղեցիկ բառ է, կարելի է օգտագործել:

Ջորջն իր կնոջ, երեքամյա աղջկա ու մեկամյա որդու հետ ընդամենը 7 ամիս առաջ է Սիրիայից եկել Հայաստան: Թե ինչպես են այդքան կարողացել դիմանալ, դժվար է պատկերացնել: Համենայն դեպս, նրանք հենց պատերազմի սկզբին հասցրել են զգալ դրա դառը պտուղները:

2011-ի օգոստոսի սկզբին, երբ Հալեպում իրադրությունը լարվեց, և այլևս հնարավոր չէր աշխատել, Ջորջի ոսկերչական արտադրամասը փակվում է: Ինքն էլ փակվում է տանը: «Վախենում էինք տնից դուրս գալ, օրվա մեջ` ընդամենը մի քանի ժամ: Ամեն օր 15-20 հրթիռ կընկներ, և այլևս դու և քո բախտդ, չգիտեիր` քո՞ գլխին կընկներ, թե՞ ուրիշի: Ամեն տեղ խառը վիճակ, կրակոցներ, հարձակումներ»:

Բայց պարզվում է` տանը մնալն էլ ապահով չէ: Նրանց բնակարանը հայկական «Նոր գյուղ» թաղամասում էր: 2011-ի սկզբին այդ թաղամասը հարձակման է ենթարկվում, և գրոհայինները թաղամասը գրավում են: Բնակիչները լքում են տները` չհասցնելով անգամ իրերը տեղափոխել: Ողջ ունեցվածքը թալանում են` թողնելով դատարկ պատերը: Ջորջն իր ընտանիքի հետ տեղափոխվում է կնոջ ծնողների տուն, որը համեմատաբար ապահով տեղ էր: Այսօր «Նոր գյուղը» կրկին սիրիական բանակի ձեռքում է, և բնակարանները օգտագործվում են իշխանական զորքերի կարիքների համար: Ճիշտ է, փաստաթղթերով այդ տունն իրենցն է, բայց պատերազմի ժամանակ ո՞վ կարող է ասել, թե հետո ի՞նչ կլինի:

Չնայած ծնվել ու մեծացել է Սիրիայում, խոստավանում է, որ հայրենիք տեղափոխվելու գաղափարը միշտ մտքում պտտվել է: Անգամ վերջին շրջանում, երբ տարեկան մեկ-երկու անգամ որպես տուրիստ գալիս էր Հայաստան, փորձում էր նաև հասկանալ, թե վերադառնալու դեպքում ինչով կարող է զբաղվել: «Ցավոք, ստիպված եղանք հարկադրաբար և անպատրաստ վիճակում գալ»:

Հայաստանում նրա համար սոցիալականից առավել դժվար էր հոգեբանական խնդիրների հաղթահարումը, որն էլ ավելի էին սրում տեղացիները` ասելով. «Ինչո՞ւ եկաք, ի՞նչ գործ ունեք այստեղ, թողեք գնացեք, այստեղ ապրելու տեղ չէ»:
«Հարատև կլսեմ այս բաները ամեն օր: Բայց իմ տպավորությամբ ամեն ինչ այդքան վատ չէ, որքան որ ներկայացվում է: Այո, խնդիրներ շատ-շատ կան, բայց երբեմն դրանք չափազանցվում են: Հայրենիքդ է` կծու ըլլա, անուշ ըլլա` քոնն է»,- ասում է Ջորջը:

Այնուամենայնիվ, նրան հաջողվում է հաղթահարել հոգեբանական խնդիրը և անցնել գործնական քայլերի: Մարտի 2-ին քաղաքի ամենաբանուկ հատվածում` Հյուսիսային պողոտայում, բացվում է իր և սիրիահայ գործընկերոջ`  Հարութ Խամայանի հիմնած արագ սննդի կետը` “Բատատան”` առաքման ծառայությամբ: Ճիշտ է, առայժմ միայն հսկայական ծախսեր ու ներդրումներ են արել, ու դեռ հույս էլ չունեն, որ մոտ ապագայում ծախսերը կփակեն, բայց Ջորջը լավ է տրամադրված և ամեն ինչ անելու է, որ բիզնեսը հաջողվի:
«Եթե ամեն ինչ բարեհաջող ընթանա, հիմնովին կտեղափոխվեմ ու ընդմիշտ կհաստատվեմ Հայաստանում: Եթե չկարողացա գլուխ հանել` ստիպված պիտի լինեմ շատերի պես հեռանալ»,- ասում է նա:

Ի դեպ, երբ սկսել են բիզնեսի համար տարածքներ փնտրել, վարձավճարներն ուղղակի ցնցել են նրան. «Խելքեն-միտքեն դուրս վարձքեր` 8 հազար դոլար, 10 հազար, 20 հազար, 30 հազար… Շանզ էլիզեյում էլ էս վարձքերը գոյություն չունեն»,- ծիծաղում է:
Նոր բիզնեսի համար արդեն մոտ 22 հազար դոլարի ներդրում է արել: Ամսական 2500 դոլար էլ տարածքի վարձավճարն է: Եթե այս ամենին գումարենք նաև Ջորջի` ամեն բան օրենքի շրջանակներում անելու սկզբունքը, արդեն ակնհայտ է, որ սիրիահայ գործարարին քարքարոտ ճանապարհ է սպասում: «Ես չեմ կարող օրենքը շրջանցել, թեկուզ ծանր է, ինչ է, պետք է օրինավոր աշխատեմ: Ամեն ինչ կատարյալ և օրինակելի պետք է ըլլա: Շատ լսած եմ, որ Հայաստանում դա այնքան էլ ընդունված չէ, ասում են` էդպես օգուտ չես ունենա, կվնասիս, գլուխդ կցավցնես և այլն…Այդ բոլորը աչքի առած եմ, բայց կքայլիմ իմ սկզբունքով: Տեսնենք, մինչև երբ կդիմանամ»:

Առայժմ հաճախորդների հիմնական մասը ծանոթ-բարեկամ սիրիահայերն են, որոնք գալիս են իրենց հայրենակցին շնորհավորելու և որևէ բան համտեսելու:
Ի դեպ, մինչ սննդի բիզնեսով զբաղվելը Ջորջը մտադիր է եղել իր մասնագիտության` ոսկերչության բնագավառում գործ ձեռնարկել, սակայն չորս կողմից ասել են, որ գործը մեռած է, իմաստ չունի: «Հետո, երբ հաշվարկեցի, որ եթե իմ բոլոր գործիքները, որոնք կշեռքով շատ ծանր են, հոս բերեմ, մոտ 25 հազար դոլար կնստի: Եթե գործն էլ լավ չի, ուրեմն անիմաստ էր այդ ծախսն անել»: Սակայն նա հույս ունի, որ մի օր այդ գործը վերագործարկելու է Հայաստանում:

Ջորջն ամբողջ սրտով ուզում է մնալ Հայաստանում, կապվել այս հողին, աշխատել ու ստեղծել: Ցավոք, ամեն բան իրենից կախված չէ, և ապագան էլ մշուշոտ է, հատկապես` երեխաների համար: Կողքից էլ առավոտից երեկո «հոս ձգե, գնա» ասողներն են:
«Ցուցամոլությունը հոս շատ զորավոր է,- նկատում է Ջորջը,- օրինակ, 18 տարեկան տղան «Լեքսուզ» ջիպ կվարե, որի գինը 100 հազար դոլար է: Լավ, որտեղի՞ց էդ գումարը: Ղեկը որոշ խումբ մարդկանց ձեռքին է, մնացած ժողովուրդը` խեղճ, իր հացի հետևեն: Եթե ժողովրդի համար նորմալ պայմաններ ստեղծեն, թողնեն աշխատել, սա դրախտ է, բոլորը հետ կվերադառնան, եկողն էլ չի երթա: Ասում են` անցյալ տարի Հայաստան 15-16 հազար սիրիահայ եկած է, իսկ հիմա թիվն իջած է 5-6 հազարի: Ո՞ւր գնացին, ինչո՞ւ գնացին: Ովքեր էլ որ կմնան, մի կերպ իրենց բազուկին կարողություններով կմնան… Ծնված օրից կլսեինք` հայրենիք, հայրենիք: Եկանք, բայց հայրենիքը մեզ չառավ իր ափի մեջ»:

 

Անի Գասպարյան

Անկախ

 

 

 

Tags: գործարար, Երևան, սիրիահայեր