Հայությանը համատեղ ջանքերի շնորհիվ հաջողվեց մարտի 21-ից հետո Քեսաբում ծավալվող իրադարձություններին համաշխարհային հնչեղություն տալ ու քննարկման առարկա դարձնել: Հատկապես վերջին օրերին ոգևորվում ենք այս կամ այն աշխարհահռչակ անձի կամ որևէ երկրի կողմից Քեսաբի ու քեսաբահայության խնդիրների արծարծումից: Բայց մի պահ պետք է մտածել` արժե՞ ուրախանալ ու ոգևորվել, գուցե պետք է սթափ մտածել ծավալվող իրադարձությունների շուրջ:

ԱՄՆ-ն մեղադրում է իր աջակցությունը վայելողների՞ն

Սկզբում Հայաստանի մի խումբ պատգամավորներ մեկնեցին Քեսաբ, հանդիպումներ ունեցան թե՛ Լաթաքիայում ապաստանած քեսաբահայերի, թե՛ Սիրիայի իշխանությունների հետ: Սա, ինչպես նշեց թուրքագետ Արտակ Շաքարյանը, դրական քայլ էր, քանի որ ակտիվորեն լուսաբանվեց համաշխարհային մամուլով, հարցի վրա կենտրոնացրեց միջազգային հանրության ուշադրությունը, ոգևորեց քեսաբահայերին, ինչպես նաև Սիրիայի նախագահ Բաշար Ասադից հայերին պաշտպանելու և Քեսաբն ազատագրելու խոստում ստացվեց:
Դրանից բացի, մարտի 31-ին Հայաստանի Մարդու իրավունքների պաշտպան Կարեն Անդրեասյանը հրատապ ուղերձ հղեց ՄԱԿ-ի մարդու իրավունքների գլխավոր հանձնակատարին, Եվրոպայի խորհրդի մարդու իրավունքների հանձնակատարին, Միջազգային օմբուդսմենների ինստիտուտին, Եվրոպական օմբուդսմենների ինստիտուտին, Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեին, Human Rights Watch-ին, Freedom House-ին: Նա մասնավորապես կոչ էր անում միջազգային հանրությանը և միջազգային կազմակերպություններին ձեռնարկել մանրակրկիտ հետաքննություն պարզելու, թե հարևան երկրները կամ այլ պետությունները (մասնավորապես` Թուրքիան) որքանով են վերահսկել իրադրությունը Քեսաբում, ինչպիսի պատասխանատվություն են կրում այնտեղ մարդու իրավունքների կոպտագույն խախտումների համար: Քեսաբի դեպքերը Հաագայում դատապարտեց ՀՀ նախագահը: Կարծես այս հարցի շուրջ աշխարհի հայերի համախմբումը տվեց իր արդյունքները:

Բայց հարցին նայենք այլ տեսանկյունից: Քեսաբի հարցում ոգևորության մեծ ալիք բարձրացավ, երբ ԱՄՆ կոնգրեսականներ Ադամ Շիֆը և Բրեդ Շերմանը մարտի 27-ին հանդես եկան Սիրիայի հայաշատ Քեսաբի վրա «Ալ Քաիդա» ահաբեկչական խմբավորմանն առընթեր ծայրահեղական իսլամիստների հարձակումները դատապարտող հայտարարությամբ:
Այս կոնգրեսականները միշտ էլ աչքի են ընկել իրենց հայամետությամբ ու ԱՄՆ Կոնգրեսում հայամետ դիրքորոշմամբ: Ու երբ նրանց միացավ ԱՄՆ Կոնգրեսի արտաքին հարաբերությունների հարցերի հանձնաժողովի նախագահ Ռոբերտ Մենենդեսը` դատապարտելով Քեսաբում տեղի ունեցած դեպքերը, իսկ համատեղ հայտարարությանը միացան Ֆրանկ Փելլոնը, Մայքլ Գրիմմը, Դևիդ Վալադաոն, Ադամ Շիֆֆը, Բրեդ Շերմանը և Ջեյմս Մակգավերնը, արդեն, ինչպես ասում են, «կենացները քաղցրացան»:

Վերջին շրջանում, դատելով համաշխարհային մամուլում տեղ գտնող անդրադարձներից, միջազգային հանրության ու հատկապես Արևմուտքի հասարակությունների դժգոհություններից ընդդեմ Արևմուտքի կողմից Սիրիայում կռվող ծայրահեղականների աջակցության, արդեն որոշակիորեն զգացվում էր, որ Արևմուտքն այնքան էլ ջանասիրաբար չի կպել Սիրիան քանդելու գործին: Ու տպավորություն ստեղծվեց, որ ԱՄՆ-ն իր հերթին փորձում է Սիրիայի ապստամբներից «ձեռք քաշել»` հատկապես հաշվի առնելով ապստամբների շարքերում ակտիվ դերակատարություն ունեցող ահաբեկչական խմբավորումների ներկայացուցիչների, ծայրահեղականների հանդեպ արևմտյան հասարակությունների անհանդուրժողականությունը:
Ուստի սպասելի էր, որ Սիրիայում փոքրամասնությունների դեմ ծայրահեղականների քայլերը առիթ էին հանդիսանալու Արևմուտքի, հատկապես ԱՄՆ-ի համար` իրենց «դժգոհությունը» հայտնելու: Այդ դիրքորոշումը չուշացավ. «Մենք խորապես մտահոգված ենք Սիրիայի Քեսաբ բնակավայրում տեղի ունեցող պատերազմական գործողություններով և բռնություններով, ինչը վտանգում է Քեսաբի հայ համայնքը` դրա բազմաթիվ անդամների հարկադրելով տեղահան լինել իրենց տներից,- մարտի 27-ին կայացած ճեպազրույցի ժամանակ հայտարարել է Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների պետքարտուղարության խոսնակ Մարի Հարֆը` շարունակելով:- Այնտեղ բավական մեծ թվով անմեղ քաղաքացիներ կան, որոնք տառապում են պատերազմի պատճառով: Այնտեղ գտնվող բոլոր քաղաքացիական անձինք և նրանց սրբավայրերը պետք է պաշտպանված լինեն: Ինչպես բազմիցս հայտարարել ենք սիրիական հակամարտության ողջ ընթացքում, մենք ցավում ենք Սիրիայի քրիստոնյաներին և այլ փոքրամասնություններին պատուհասած շարունակական սպառնալիքների համար»:

Պետքարտուղարության խոսնակը նաև հիշեցրել է գրոհայինների տարածած մի շարք հաղորդագրությունների մասին, որոնցում վերջիններս հավաստիացնում են, թե Սիրիայի քաղաքացիական անձինք, փոքրամասնություններն ու նրանց սրբավայրերն իրենց համար թիրախ չեն հանդիսանում: «Մենք ակնկալում ենք, որ այդ խոստումները կպահպանվեն: Իսկ Միացյալ Նահանգներն էլ կշարունակի կայուն աջակցություն ցուցաբերել Սիրիայում ծավալվող բռնություններից տուժածներին, այդ թվում` հայերին: Մենք վաղուց տագնապած ենք դաժան ծայրահեղականներից բխող վտանգից, և հայ բնակչության առջև ծառացած վերջին սպառնալիքները միայն ընդգծում են մեր մտահոգությունը», – ասել է Մարի Հարֆը:

Հենց նա հայտնեց, որ Քեսաբի հարցն իրենց հանդիպման ընթացքում քննարկել են նաև նախագահ Օբաման և Հռոմի Ֆրանցիսկոս պապը: Սա, ի դեպ, կարող է հիանալի առիթ լինել Արևմուտքի համար, որպեսզի «տեռորի ենթարկվող» սիրիահայերին «պաշտպանելու» պատրվակով հայտնի Սիրիա «խաղաղապահ» կոնտինգենտ գործուղելու մասին:

Քեսաբի դեպքերը լավ առիթ էին նաև Ռուսաստանի համար

Քեսաբի հարցում մեկ այլ հետաքրքիր հանգամանք էլ ի հայտ եկավ: Մինչ Ղրիմի հարցում Ռուսաստանի և Միացյալ Նահանգների դիրքորոշումների բախումը վերածվել է գրեթե բացահայտ առճակատման, վերջին օրերին Սիրիայի Քեսաբ բնակավայրի և քեսաբահայությանը պատուհասած դժբախտությունների առնչությամբ հայտարարություններ արեցին թե՛ պաշտոնական Վաշինգտոնը, թե՛ Մոսկվան:
Ռուսաստանի արտգործնախարարությունն իր հերթին մարտի 29-ին տարածած հայտարարությունում, մտահոգություն հայտնելով Սիրիայի` Թուրքիային սահմանակից հայաբնակ Քեսաբ քաղաքի վրա հրետանու և ծանր զինտեխնիկայի օժանդակությամբ իրականացված հարձակման կապակցությամբ և վճռականորեն դատապարտելով ահաբեկչությունն ու խաղաղ բնակչության նկատմամբ այլ հանցագործությունները, հստակորեն նշում է, որ տանկերը գործի են դրվել հենց Թուրքիայի տարածքից:

Ռուսաստանի ԱԳՆ-ն մեկնաբանել է հայաբնակ Քեսաբի հետ կապված իրավիճակը: «Վերջին օրերին իրավիճակը Սիրիայում բնութագրվում է կառավարական ուժերի ու անօրինական զինված խմբավորումների միջև հակամարտության կտրուկ սրմամբ»,- ասվում է Ռուսաստանի ԱԳՆ տեղեկատվության վարչության մեկնաբանության մեջ: Ինչպես նշում է աղբյուրը, հիմնական բախումները տեղի են ունենում Սիրիայի հյուսիս-արևմուտքում, մարտի 21-ին «Ալ Քաիդայի» հետ կապված ծայրահեղական խմբավորումները հարձակվել են Թուրքիային սահմանամերձ հայաբնակ Քեսաբի վրա: Նշվում է նաև, որ սիրիացի զինվորականները գրոհայիններից հետ են վերցրել ռազմավարական կարևորության դիրքերը և մտադիր են մոտ ժամանակներս վերականգնել վերահսկողությունը Քեսաբի սահմանային անցակետի վրա:

«ՌԴ ԱԳՆ-ն վճռականորեն քննադատում է ահաբեկչական և այլ բնույթի հանցանքները խաղաղ բնակչության նկատմամբ, ինչպես նաև գրոհայինների կողմից սիրիական քաղաքների ու բնակավայրերի գնդակոծությունները: Այնպիսի տպավորություն է, որ գրոհայինների ակտիվացման նպատակն է թույլ չտալ միջսիրիական բանակցությունները, խափանել քիմիական զենքի չեզոքացումը, ինչն անթույլատրելի է: Ռուսաստանը պատրաստ է համագործակցել գործընկերների հետ Սիրիայում ներքին արյունահեղ հակամարտության դադարեցման համար 2012-ի հունիսի 30-ի Ժնևի կոմյունիկեի իրականացման հիման վրա»,- ասվում է մեկնաբանությունում:

ՌԴ ԱԳՆ-ն նշում է, որ նման սցենարն անթույլատրելի է, և ՌԴ-ն առաջվա պես պատրաստ է Սիրիայում արյունահեղությանը վերջ դնելուն ուղղված իր և իր գործընկերների փոխգործակցությանը:

Ակնհայտ է` Քեսաբի վրա զինված հարձակումն առաջին հերթին ձեռնտու չէ հենց Ռուսաստանին, որը Լաթաքիայի շրջանում ռազմաբազա ունի: Ու եթե զինված միջադեպեր են տեղի ունենում Ռուսաստանի շահերի տիրույթում, բնական ու տրամաբանական է, որ Ռուսաստանն էլ իր հերթին է հող նախապատրաստում հալածյալ քեսաբահայերի «անվտանգությունն ապահովելու» պատրվակն օգտագործելու բուն Սիրիայում իր ռազմական ներկայությունը լեգիտիմորեն օգտագործելու համար:
Ընդ որում` Ռուսաստանը ոչ թե պաշտոնական, այլ անհատական մակարդակով, հայտնի լրագրող Սոլովյովի, Չեչնիայի նախագահ Կադիրովի բերանով նաև որոշ ուղերձներ էլ է հնչեցնում` ակնարկելով Արևմուտքի անպատասխանատվությունը Քեսաբի հարցում այն դեպքում, երբ Ղրիմում նույն Արևմուտքը դատապարտում է Ռուսաստանին: Բացի այդ, Ռուսաստանը Քեսաբի հարցով իսկական տեղեկատվական պատերազմ է սկսել Արևմուտքի դեմ` փորձելով շահարկել սիրիահայերին սպառնացող վտանգի հարցը:

Ինչ վերաբերում է բուն Սիրիային, ապա իշխանությունները տարբեր մակարդակներով հավաստիացրել են, որ իրենք կպաշտպանեն քեսաբահայերի անվտանգությունը: Սա էլ հայերի «սիրուն աչքերի» համար չէ: Ուղղակի Քեսաբը, ինչպես նշում է թուրքագետ Գևորգ Պետրոսյանը, փակում էր Թուրքիայի ակտիվ աջակցությամբ Սիրիա մտած գրոհայինների մուտքը Լաթաքիա` նախագահ Բաշար Ասադի ծննդավայր ու հիմնական հենակետ: Եվ պաշտպանելով Քեսաբը` Սիրիայի իշխանություններն առաջին հերթին պաշտպանում են Լաթաքիան:

Բայց իրադարձություններն ու հարցի հնչեղությունը հուշում են, որ Քեսաբի իրադարձությունները սիրիական զարգացումներում անկյունաքարային դեր են ունենալու:

Tags: ԱՄՆ, մերձավոր արևելք, Սիրիա, Քեսաբ