Սիսեռ (Cicer arietinum)

Cicer arietinumՍիսեռը բակլազգիների ընտանիքից է,  որը քաղաքակրթությանը հայտնի է  հնագույն ժամանակներից: Սիսեռն աճեցնում էին Մերձավոր Արևելքում: Բրոնզե դարում  այն արդեն  հայտնվեց Հունաստանում ու Հռոմում: Մատուցվում էր ձիթապտղի յուղով տապակված ու պանրի հետ: Սիսեռի մասին առաջին հիշատակումը հանդիպում է Հոմերոսի «Իլիականում»:

XVII դարից սկսած` սիսեռը հայտնի դարձավ ողջ աշխարհում: Այն Եվրոպայում կիրառվել է նաև որպես սուրճի փոխարինիչ:

Հին ժամանակներից սիսեռ աճեցնում են Հնդկաստանում և Պակիստանում: Այն ընկույզի համ է հիշեցնում: Այսօր շատ տարածված է արևելյան «հումուս» ուտեստը, ինչպես նաև արաբական խոհանոցի «ֆալաֆելը»` սիսեռի խյուսից ձևավորած գնդիկները, որոնք տապակվում են այնքան, որ խրթխրթան կեղև ունենան:

Հնդկական խոհանոցում լայն տարածում ունի սիսեռալյուրը, որը, ի դեպ, արդեն հաջողությամբ կիրառում են նաև իտալացի խոհարարները. դրանից պատրաստում են հատուկ բլիթներ` ֆարինատներ: Իսկ ֆիլիպինցիները  գիտեն սիսեռը թանձրահյութով պահածոյացնելու մի տարբերակ, որը մատուցում են որպես  աղանդեր` «հալո-հալո» (ֆիլիպինյան պաղպաղակ): Եթե բրնձից կարելի է սաքե պատրատել, ապա սիսեռն էլ կարող է ալկոհոլային խմիչքների համար հումք  դառնալ:

Բաղադրությունը և հատկությունները

Սիսեռը հարուստ է սպիտակուցներով ու ածխաջրերով, ինչպես և բոլոր բակլազգի մշակաբույսերը: Սիսեռը պարբերաբար օգտագործելը նվազեցնում է օգանիզմում խոլեստերինի մակարդակը: Սիսեռի մեջ օրգանիզմին անհրաժեշտ կալիում ու մագնեզիում կա: Իսկ  դրա պարունակած կալցիումն ու ֆոսֆորը կամրացնեն ոսկրահյուսվածքը:

Չնայած սիսեռի ցողունն ու տերևները խոհարարական կիրառություն չեն գտել, սակայն պարունակում են խնձորաթթու, որը նույնպես օգտակար է: Սիսեռը հարուստ է B, A, E և C խմբի վիտամիններ, հանքանյութեր: Օգտակար նյութերի պարունակության շնորհիվ սիսեռը երիտասարդացնող և իմունային համակարգը պաշտպանող, սրտային և ուռուցքային հիվանդությունների կանխարգելման հարաշալի միջոց է համարվում:

Սիսեռից պատրաստված սնունդ է առաջարկվում գեր  ու շաքարային դիաբետով մարդկանց սննդակարգերի համար: Սննդաբաժնում սիսեռի ամենօրյա կիրառումը կարգավորում է լյարդի, երիկամների գործունեությունը, օրգանիզմը մաքրում թույներից ու խոչընդոտում արյան մեջ խոլեստերինի կուտակումը:

Բացի թվարկվածներից, սիսեռն օգնում է  պահպանելու կառուցվածքը, բարձրացնում տրամադրությունը: Դեռևս հնում էին սիսեռը կիրառում որպես մարսողական խնդիրների ու մաշկի դարման:  Մատղաշ ցողուններից թրջոցներով բուժում էին վերքերը, իսկ տերևների թուրմը զարմանալի ազդեցություն էր ունենում զույգի սեքսուալ հնարավորությունների վրա: Անցած դարերում կանայք սիսեռի օգնությամբ ազատվում էին  ցավոտ դաշտանից, իսկ կերակրող մայրերը բարելավում էին կաթի որակը: Սակայն  անվերապահորեն ասել, որ սիսեռը միայն օգուտ է տալիս, ճիշտ չի լինի:

Կան մարդիկ, որոնք սիսեռը «չեն մարսում»: Ուստի սիսեռով «տարվելուց» առաջ հարկավոր է խորհրդակցել սննդաբան բժշկի հետ:

Իսկ սիսեռից ինչ-որ բան պատրաստելուց առաջ հարկավոր է նախապես թրջել այն սառը ջրում` 8-12 ժամ, ապա լվանալ հոսող ջրով: Իսկ եթե ինչ-որ մեկը զգուշանում է սիսեռ ուտելուց` խուսափելով գազառաջացումից, ապա կարելի է  եփի ընթացքում ջրին ուրց կամ կոճապղպեղ ավելացնել: Սիսեռը կարելի է խաշել ու տապակել, ավելացնել ապուրներին ու բանջարեղենին, մսային կերակրատեսակներին: Նույնիսկ երեխաներին  է առաջարկվում սիսեռից խյուսեր  օգտագործել` ավելացնելով մրգի կտորներ կամ մեղր: Իսկ գինու քացախով թրջած սիսեռից հրաշալի աղցան է ստացվում: