Վերջերս միջազգային մամուլը պարբերաբար անդրադառնում է Ադրբեջանի խնդիրներին` կապված իր հարևանների հետ. այդ երկիրը կոնֆլիկտային հարցեր ունի բոլոր հարևանների հետ:

Քաղաքագետ Լևոն Շիրինյանի կարծիքով` Ադրբեջանի նկատմամբ ճնշման որոշակի քաղաքականություն է վարվում, «դա անգամ կարող է կապված լինել նավթի գների հետ»: Քաղաքագետը նշում է, որ Արևմուտքը նաև լավ տեսնում ու հասկանում է, որ Ադրբեջանը վերածվում է ռազմականացված հետամնաց ասիական երկրի, որը ցեղասպանության դարավոր ավանդույթներ ունի. «Արևմուտք ասածը, որ ձայն չի հանում, չի նշանակում, թե չգիտի: Կան բաներ, որոնք դրան զսպելու քաղաքականության  մեջ են  մտնում»:

Ռազմական փորձագետ Արծրուն Հովհաննիսյանն էլ նշում է, որ հայերը պետք է ստեղծված իրավիճակն օգտագործեն աշխարհին ցույց տալու համար, թե ով է իրական խնդիրներ ստեղծողը:

«Անքննելի է, որ Ադրբեջանը բոլոր հարևանների հետ հակամարտություններ ունի, ուղղակի այդ հակամարտությունները շատ դեպքերում աշխարհի ուժեղագույն երկրների ճնշման տակ դեռ զարգացման  տարբեր փուլերում են: Որ այդ բոլոր հակամարտությունները պոտենցիալ պատերազմի սպառնալիք են, անկասկած է»,- ասում է  ռազմական փորձագետը ` հավելելով, որ  Վրաստանի, Թուրքմենստանի և Իրանի հետ հակամարտությունը փոքր զարգացման դեպքում անգամ կարող է վերածվել պատերազմի:  Ադրբեջանն է  ստեղծել  նման լարված իրավիճակ:

«Չկայացած, ներքին և արտաքին խնդիրներ ունեցող արհեստական պետություն է: Միշտ էլ այդպես է եղել,  արհեստական պետությունները միշտ էլ մաքսիմալիստ, չկշռադատված ձգտումներ ունեն, որոնք պիտի խնդիրներ առաջացնեն հարևանների համար»,- ասում է Հովհաննիսյանը:

Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև առկա խնդիրների մասին խոսելն ավելորդ է. բոլորին են  հայտնի Ադրբեջանի նկրտումները Արցախի նկատմամբ:

Իրականում Հայաստանը բացառություն չէ. տարածքային պահանջներ Ադրբեջանն ունի գրեթե բոլոր հարևաններից:

Ադրբեջան-Իրան

Այս տարվա փետրվարին Բաքուն Իրանին տարածքային պահանջներ ներկայացնելու պաշտոնական փորձ արեց. իշխող «Ենի Ազերբայջան» կուսակցության  մի խումբ պատգամավորներ  հանդես եկան երկիրը Հյուսիսային Ադրբեջան վերանվանելու նախաձեռնությամբ ` պնդելով,  որ իրենց երկիրը մասնատված է, և տարածքի 2/3-ը Իրանին է պատկանում:

Փորձագետներն Ադրբեջանի այս քայլը դիտարկեցին որպես Իրանին փորձելու միջոց. Ադրբեջանը տարածաշրջանում ստեղծված լարված իրավիճակում հարևանի ամրությունն ու արձագանքն էր ստուգում: Ոմանք էլ նշեցին, թե այդպիսով ԱՄՆ-ն ու Իսրայելը Իրանին հիշեցնում են, որ հարևանների առումով էլ խոցելի տեղեր ունի:

Ավելի ուշ երկու երկրները դիվանագիտական նոտաներ փոխանակեցին. Իրանը Ադրբեջանին մեղադրեց իրանցի գիտնականների սպանության հարցում իսրայելցիներին աջակցելու մեջ:  Ադրբեջանն իր հերթին թմրանյութեր պահելու մեղադրանքով ձերբակալեց իրանական լրատվամիջոցների ներկայացուցիչների: Մարտին էլ Ադրբեջանում ձերբակալվեց 22 մարդ, որոնց մեղադրում էին Իրանի օգտին լրտեսություն անելու մեջ:

Մայիսին երկու երկրների հարաբերություններն ավելի սրվեցին, երբ Իրանը հետ կանչեց իր դեսպանին Ադրբեջանից Բաքվում տեղի ունեցած հակաիրանական ցույցերից հետո, որոնք էլ պատասխան էին Իրանի քննադատությանը Ադրբեջանի հասցեին «Եվրատեսիլն» անցկացնելու համար:

Որոշ փորձագետներ նշեցին, որ տարաձայնությունների իրական պատճառը Ադրբեջանի զարգացող հարաբերություններն են Իսրայելի ու արևմտյան երկրների հետ, որոնց Իրանը թշնամի է համարում:

Ադրբեջան-Իրան հարաբերությունները, թե՛ ըստ Հովհաննիսյանի, թե՛ ըստ Շիրինյանի, առաջիկայում լուրջ հակամարտության չեն վերածվի:

Ադրբեջան-Թուրքմենստան

Այս երկու երկրները  ցամաքային սահման չունեն, սակայն տարածքային  վեճ ունեն. համաձայնության չեն գալիս, թե ում են պատկանում Կասպից ծովի չեզոք գոտու  նավթի ու գազի մի քանի հանքավայրերը: Ադրբեջանը պնդում է, որ իրեն են պատկանում, Թուրքմենստանն էլ` իրեն: Անգամ 2009-ին Թուրքմենստանը հայտարարեց, որ դիմելու է միջազգային արբիտրաժային դատարան` հարցին վերջնական իրավական լուծում տալու համար: Մինչ Թուրքմենստանը փորձում է ապացուցել, որ հանքերն իրենն են, Ադրբեջանը սկսել է շահագործելդրանք:

Երկու երկրների կոնֆլիկտը Արծրուն Հովհաննիսյանը լուրջ է համարում, քանի որ դա պայքար է սնուցման աղբյուրների համար: Ադրբեջանը գոյատևում է նավթից ու գազից ստացվող եկամուտների հաշվին: «Քանի  որ սնուցման աղբյուրի հետ  կապված խնդիր կա, մեխանիկորեն այն դառնում է առաջնահերթ: Ինչքան ուզում է քողարկի, մի օր պիտի  խոստովանի, որ այդ խնդրի լուծումն է առաջնահերթ, հետագա սնուցման հարցը պիտի լուծվի, և հետո նոր մտածեն մյուս կոնֆլիկտների մասին: Թուրքմենստանի հետ խնդիրը կարող է շատ լուրջ զարգացումներ ստանալ»,- ասում է Հովհաննիսյանը և նշում, որ Ադրբեջանի ռազմական սպառազինությունը նաև Կասպյան թատերաբեմի համար է:

Ադրբեջան-Վրաստան

Ադրբեջանը տարածքային վեճ ունի նաև Վրաստանի հետ. 15 տարի շարունակ երկու երկրները համաձայնության չեն գալիս սահմանային Դավիդ Գարեջի վանքի պատկանելության շուրջ:

Վերջերս խնդիրը նորից թեժացավ, երբ ադրբեջանցիները չթողեցին վրացի հավատացյալներին վանք մտնել, ի պատասխան Թբիլիսիում բողոքի ցույցեր եղան:

Երկու երկրների նախագահների հանդիպումից հետո զբոսաշրջիկների  մուտքը վանք նորից թույլատրվեց մինչև երկու երկրների միջև հստակ սահմանագծումը: Բայց փորձագետները  տարաձայնության սառեցումը ժամանակավոր են համարում: Երկու երկրները սահմանների հստակեցման շուրջ բանակցություններ են վարում ավելի քան 15 տարի, այդ ընթացքում համաձայնեցրել են ընդհանուր սահմանի 66 տոկոսը, տարաձայնություններ կան 10 գոտիների շուրջ, որոնցից մեկն էլ վանքի տարածքն է:

Չնայած ներկայումս վիճելի սահմանը գծվել է խորհրդային տարիներին, ադրբեջանցի պատմաբանները պնդում են, որ վանական համալիրն իրենցն է, մինչդեռ վրացի մասնագետներն էլ փաստում են, որ հուշարձանը վրացական ծագում ունի և նախկինում եղել է Վրաստանինը:

Ադրբեջան-Ռուսաստան

Վերջին ամիսներին սառել են նաև ռուս-ադրբեջանական հարաբերությունները: Դրա դրսևորումը դարձավ Գաբալինսկի ռադիոլոկացիոն կայանի շուրջ ստեղծված իրավիճակը. Ադրբեջանը 2011-ին կայանի համար որպես վարձակալության վճար պահանջեց 15 մլն դոլար նախկին 7-ի փոխարեն: 2012-ին արդեն Ադրբեջանը 300 մլն դոլար էր պահանջում կայանի համար: Մարտի սկզբին ռուսական կողմը հայտարարեց, թե գնի շուրջ բանակցություններն ընթացքի մեջ են, մինչդեռ, ըստ  ադրբեջանական կողմի, բանակցությունները փակուղի են մտել: Սկսեցին լուրեր շրջանառվել, թե ՌԴ-ն կհրաժարվի կայանից, ինչը փորձագետները քիչ հավանական են համարում, քանի որ ՌԴ-ին կարող է փոխարինելու գալ ՆԱՏՕ-ն:

Երկու երկրների բարդ հարաբերությունների վկայություն է նաև այն, որ Ադրբեջանը վերջերս արգելեց երկրում ցուցադրել Հարավային Օսիայում  2008-ի օգոստոսյան իրադարձությունների մասին պատմող ռուսական ֆիլմը:  Ադրբեջանը դժգոհ է նաև, որ ՌԴ-ն ձգձգում է Կասպից ծովի բաժանման մասին համաձայնագրի ստորագրումը, ինչի պատճառով Բաքուն մեծ գումարներ է կորցնում:

Ադրբեջանցիները դժգոհ են նաև ՌԴ-ի դիրքորոշումից Ղարաբաղի հարցում:

Ադրբեջան-Թուրքիա

Հարթ չեն նաև Ադրբեջանի հարաբերությունները մեծ եղբայր Թուրքիայի հետ. երկու երկրների շահերը երբեմն հակասում են միմյանց` լարվածություն ստեղծելով հարաբերություններում: Այսպես, Ադրբեջանի և Իսրայելի հարաբերությունները հետզհետե խորանում են, միմյանց են կապվում առևտրային բազմաթիվ պայմանագրերով, մինչդեռ թուրք-իսրայելական հարաբերությունները հակառակ ուղղությամբ են ընթանում:

Հարկ է նշել, որ բոլոր դեպքերում վեճերի նախաձեռնողը Ադրբեջանն է:

Tags: ադրբեջան