Եթե Արևմուտքը սկսել ու ակտիվորեն իրականացնում է «Նոր Մեծ Մերձավոր Արևելք» ծրագիրը, և այդ առումով մինչ այժմ ռուսական կողմից կտրուկ ու համարժեք քայլեր չէին նկատվում, ապա այժմ, կարելի է ասել, իրավիճակը հիմնովին փոխվել է: Ռուսաստանն էլ ձեռնամուխ է եղել «Նոր Կովկասի» շինարարությանը, այդ ընթացքում` արտաքին քաղաքական վեկտորների կտրուկ փոփոխությամբ: 

Օգոստոսի 13-ին Ռուսաստանի Դաշնության նախագահ Վլադիմիր Պուտինը մեկօրյա աշխատանքային այցով գտնվում էր Ադրբեջանում:

Ինքնին ուշագրավ է, որ նախագահի պաշտոնում վերընտրվելուց հետո, Վլադիմիր Պուտինը հարավկովկասյան տարածաշրջանային առաջին այցը կատարեց ոչ թե իր ստրատեգիական գործընկերը համարվող Հայաստան, այլ Ադրբեջան, այն դեպքում, երբ մինչ այդ ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը երեք-չորս անգամ Պուտինին պաշտոնապես հրավիրել է Երևան և պատասխան չի ստացել: Այս իմաստով Պուտինի կատարած ընտրությունը` հօգուտ Ադրբեջանի, պետք է ընկալել իբրև դիվանագիտական ժեստ թե՛ այդ հրավերների և թե՛ առհասարակ Հայաստանի իշխանությունների նկատմամբ: Մոսկվան ոչ միայն փաստում է երկու երկրների քաղաքական հարաբերությունների նկատելի սառեցման իրողությունը, այլև փորձում հասկացնել, որ Հայաստանի եվրաինտեգրացիոն գայթակղությունների պատճառով կարող է փոխել նախընտրությունների վեկտորները:

Այս առումով հետաքրքրական է «Գոլոս Ռոսիի»-ի հետ տեղի ունեցած զրույցի ժամանակ ՌԴ ռազմավարական գնահատականների և կանխատեսումների կենտրոնի տնօրեն Սերգեյ Գրինյաևի անդրադարձները, որ զրույցի ժամանակ նշել է. «Մինչև ներկա պահի ռուս-հայկական հարաբերությունների գնահատականին անցնելը, ես կանդրադառնայի ընդհանուր իրավիճակին, այդ թվում և աշխարհաքաղաքական, որ վերաբերում է Ռուաստանին և նրա հարևաններին: Շատերն են նշում այն մասին, որ Պուտինի` նախագահի պաշտոնին վերադարձով Ռուսաստանի արտաքին քաղաքականության իրավիճակը զգալի փոփոխություններ կրեց, որոնք, անխոս, վերաբերում էին նաև ԱՊՀ երկրների, ամենամոտ դաշնակիցների, ՌԴ սերտ գործընկերների հետ հարաբերություններին»: Վերլուծաբանի խոսքերով` նախկինում այդ հարաբերությունները կառուցվում էին քաղաքականության վրա, որն իր էությամբ խորհրդային ժամանակների ժառանգություն էր, այն ժամանակների, երբ Ռուսաստանը գործնականում ԱՊՀ բոլոր երկրների անպատասխան հովանավորն էր, անկախ այն հանգամանքից, թե ինչ քաղաքականություն էին տանում այդ երկրները:

«Վերջին ժամանակներս քաղաքականությունն ավելի պրագմատիկ է դառնում, ավելի պատասխանատու` երկու կողմերի համար էլ, ինչը ստիպում է ԱՊՀ երկրների կողմից արտաքին քաղաքականության և Ռուսաստանի հետ հարաբերություններ կարգավորելու հարցում մոտեցումների վերանայում կատարել: Մենք դա նկատում ենք Ուկրաինայի և Ուզբեկստանի հետ հարաբերություններում, որոնք վերջին տարիներին բազմիցս մե՛կ մտնում, մե՛կ դուրս են գալիս ՀԱՊԿ կազմից և իրենց ուրույն վերաբերմունքն ունեն արտաքին քաղաքականության հարցում: Ես կարծում եմ, որ եկել է նաև ռուս-հայկական հարաբերությունների վերանայման ժամանակը, որի օրինակը կարող են լինել վերջին զարգացումները, այդ թվում` Պուտինի այցը Բաքու»,- նշել էր Գրինյաևը:

Սա նշանակում է, որ եթե մինչև հիմա Անդրկովկասում ՌԴ հիմնական ռազմավարական գործընկեր համարվում էր Հայաստանը, ապա այժմ վերջինս մի կողմից  սկսել է ԵՄ-ի հետ ասոցացման համաձայնագիր ստորագրելու հստակ կուրս, ինչը կփակի նրա ճանապարհը դեպի Մաքսային միություն, մյուս կողմից շարունակում է դաշնակցային հարաբերությունները Ռուսաստանի հետ: Այս երկու ուղղությունները համատեղելի չեն:

Հարց է առաջանում` ի՞նչ էր Պուտինը փնտրում Ապշերոնում… Ընդամենը երկու ամիս առաջ Ադրբեջանը փաստացի թաղեց «ՆԱԲՈՒԿՈ» նախագիծը` իր գազը եվրոպական շուկաներ հասցնելու համար նախապատվությունը տալով մինչև 20 մլրդ խմ թողունակությամբ Տրանսադրիատիկ գազատարին, որը կառուցվելու է 2017 թ.: Այս նախագիծն ավելի փոքր շուկաներ է խոստանում Ադրբեջանին, քան «ՆԱԲՈՒԿՈ»-ի շրջանակում, իսկ դա, միանշանակ, ձեռնտու է Ռուսաստանին, որովհետև Տրանսադրիատիկ գազատարը, ի տարբերություն «ՆԱԲՈւԿՈ»-ի, ավելի թույլ մրցակից է ռուսական «Հարավային հոսք» գազատարի նախագծի համար, և այս իմաստով Ադրբեջանը հսկայական ծառայություն մատուցեց Ռուսաստանին` նրան ազատելով հիմնական մրցակցից: Նաև այն փաստը, որ Պուտինի այցելության օրակարգում նախատեսվում է համագործակցության պայմանագրի ստորագրում ռուսական Ռոսնևտի և ադրբեջանական «Սոկար» ընկերությունների միջև, հուշում է, որ Ռուսաստանը փորձում է մուտք գործել ադրբեջանական էներգետիկ արդյունահանման ոլորտ, ինչը կարող է հանգեցնել այդ երկրում նրա ազդեցության մեծացմանը: Սա էլ, իր հերթին, հնարավորություն կարող է տալ Ադրբեջանին մանևրելու ՌԴ-ի հետ հարաբերություններում և նրա առջև որոշակի քաղաքական պահանջներ դնելու, այդ թվում նաև ԼՂ հիմնահարցի մասով:

Վլադիմիր Պուտինի Ադրբեջան կատարած մեկօրյա աշխատանքային այցում դիվանագիտական «ժեստիկուլյացիայի» առումով մի շատ կարևոր բան ընդգծվեց` նրա ժամանումը Կասպից ծովով «Դաղստան» հրթիռային ռազմանավի ուղեկցությամբ: Իսկ կայացած բանակցությունների վերաբերյալ երկու նախագահների հրապարակային հայտարարությունները չափազանց զուսպ էին:

Քաղաքագետ Ստեփան Գրիգորյանը լրագրողների հետ հանդիպման ժամանակ նշեց, որ ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի Բաքու այցելության ժամանակ երկու գլխավոր հարցեր են հուզել Ռուսաստանին: Առաջինը` Ադրբեջանի կողմից այլընտրանքային ճանապարհով գազ ու նավթ մատակարարելը Եվրոպա: Երկրորդը` Ադրբեջանի քաղաքականության շատ հստակ լինելը ԱՊՀ երկրների շրջանակներում ընթացող ինտեգրացիոն պրոցեսների նկատմամբ: Իսկ Բաքվին, բնականաբար, հետաքրքրում էր Ղարաբաղյան խնդիրը:

Հատկանշական է մեզ վերաբերող այլ «մանրուք» ևս. այն օրը և օրերին, երբ մեր տարածաշրջանում փորձագետներն ակտիվորեն քննարկում էին Պուտինի ադրբեջանական սիրախաղերը, ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը գտնվում էր արձակուրդում:

Առաջին հայացքից ոչ մի արտասովոր բան. մարդ է մեր նախագահը և իրավունք ունի արձակուրդ անցկացնելու նույնիսկ հեռավոր Ամերիկայի ափերի մոտ` Մարտաս-Վինյարդ (Marthas vineyard) կղզում: Բայց հետաքրքիրն այն է, որ օգոստոսի 11-ին այդ նույն` Մարտաս-Վինյարդ էր ժամանել նաև ԱՄՆ նախագահ  Բարաք Օբաման: Իհարկե, հնարավոր է, որ այստեղ «դավադրությունների տեսության» ժանրին վերաբերող ոչ մի առանձնահատկություն էլ չկա, սակայն պետք է հիշել, որ կղզին շատ փոքր է, իսկ ԱՄՆ նախագահի պես պաշտոնյայի այցելության դեպքում, բնականաբար, գերտերության հատուկ ծառայությունները «սանրել են» կղզին:  Այսինքն` այնպես չէ, որ Բարաք Օբաման չգիտեր, որ Սերժ Սարգսյանն այնտեղ է, այնպես չէ, որ Սերժ Սարգսյանն էլ  միամիտ էր իր արձակուրդն անցկացնելու համար հենց այդ փոքրիկ կղզին ընտրել, ու առավել ևս դժվար է հավատալ, թե Օբամայի ու Սարգսյանի միջև հանդիպում տեղի չի ունեցել Մարտաս Վինյարդում:  Եթե նույնիսկ այդպիսի հանդիպում տեղի չի էլ ունեցել, ուշագրավ է, որ ՀՀ և ԱՄՆ նախագահներն իրենց հանգիստն անցկացնում են միևնույն փոքրիկ` մոտ 15 հազար բնակչություն ունեցող կղզում: Եթե մանավանդ դիտարկենք այդ «արձակուրդը» Ռուսաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հանդիպման, Հայաստան-ԵՄ հարաբերությունների ջերմացման ու հայ-ռուսական հարաբերությունների ակներև լարման համատեքստում:

Լուրջ խմորումներ են ընթանում մեր տարածաշրջանում, որը գոնե քաղաքական համապատկերի փոփոխության առումով արդեն իսկ «Նոր Կովկաս» կարելի է համարել, ու Հայաստանի համար, ինչպես և սպասվում էր, գալիս են բարդ ժամանակներ. կողմնորոշման խնդիր կա` իր բոլոր դրական ու բացասական հետևանքներով հանդերձ:

 

 

Tags: աշխարհում, Հայաստան, տարածաշրջան