Հունվարի 19-ի լույս 20-ի գիշերը, ԼՂՀ հետ շփման գծի հյուսիսարևելյան և հարավարևելյան ուղղություններով ադրբեջանական ուժերի կողմից դիվերսիոն հարձակումների փորձեր եղան, որոնք ավարտվեցին սերժանտ Արմեն Հովհաննիսյանի մահվամբ, դրանից հետո էլ շուրջ երկու օր չէին դադարում ադրբեջանական զինված ուժերի կողմից հայկական խաղաղ բնակավայրերի հրետակոծությունները: Ու այս դիվերսիոն գործողությունների ֆոնին Հունվարի 24-ին Փարիզում տեղի ունեցավ Հայաստանի արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանի, Ադրբեջանի արտգործնախարար Էլմար Մամեդյարովի, ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներ Իգոր Պոպովի, Ժակ Ֆորի, Ջեյմս Ուորլիքի և ԵԱՀԿ գործող նախագահի անձնական ներկայացուցիչ Անջեյ Կասպրչիկի հանդիպումը: 

Ի սկզբանե հարց էր` հանդիպման ցանկություն կունենա՞ արդյոք հայկական կողմը, մյուս կողմի ագրեսիվ գործողություններից հետո, առավել ևս, որ ՀՀ և ԼՂՀ արտգործնախարարները ադրբեջանական դիվերսիան գնահատել են սադրիչ և բանակցային գործընթացը խաթարելու փորձ: Բայց արտգործնախարարներն այնուամենայնիվ հանդիպեցին:

Ու ենթադրվում էր, որ հանդիպման դեպքում անգամ Էդվարդ Նալբանդյանի կեցվածքն ու հայտարարությունները պետք է խիստ կոշտ լինեն:

Հանդիպման վերաբերյալ Հայաստանի ԱԳՆ տարածած հաղորդագրությամբ, մասնավորապես, նշվում է, որ հիմնվելով նոյեմբերի 19-ին Վիեննայի գագաթնաժողովի ընթացքում Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների ձեռք բերած պայմանավորվածությունների վրա և ի շարունակություն դեկտեմբերի 5-ին Կիևում ԱԳ նախարարների հանդիպման` քննարկվեցին խաղաղ կարգավորման գործընթացն առաջ մղելու նպատակով ձեռնարկվելիք քայլերը, պայմանավորվածություն ձեռք բերվեց հաջորդ ամսվա առաջին կեսին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների` տարածաշրջան այցելելու վերաբերյալ և այլն:

Ուշադիր լինենք` «քննարկվեցին խաղաղ կարգավորման գործընթացն առաջ մղելու նպատակով ձեռնարկվելիք քայլերը» արտահայտությունն արվում է այն ժամանակ, երբ ընդամենը 3-4 օր առաջ Ադրբեջանը դիվերսիա կազմակերպեց ու սկսեց հայկական խաղաղ բնակավայրերի գնդակոծությունը: Միգուցե սա դիվանագիտական չոր արարողակարգին բնորոշ ձևակերպում է: ԱԳՆ հաղորդագրության մեջ նշվում է. «Նախարար Նալբանդյանը համանախագահների ուշադրությունը հրավիրեց Ադրբեջանի կողմից Հայաստանի հետ սահմանին և Արցախի հետ շփման գծում լարվածության շեշտակի մեծացման և հրադադարի ռեժիմի կոպիտ խախտումների, Արդբեջանում ամենաբարձր մակարդակով հնչեցվող ռազմատենչ և Հայաստանի նկատմամբ տարածքային նկրտումներ պարունակող հայտարարությունների վրա, որոնք ակնհայտ սադրիչ բնույթ են կրում և լուրջ հարված են հասցնում բանակցային գործընթացին: Էդվարդ Նալբանդյանն ընդգծեց, որ դրանք նվազեցնում են հիմնախնդրի կարգավորման և խաղաղության հասնելու հեռանկարները և ակնհայտ արհամարհանք են եռանախագահ երկրների ղեկավարների կողմից բազմիցս արված կոչերին…»:

Բնական հարց է առաջանում. անպայման պետք էր հասնել Փարիզ ու նո՞ր այդ հայտարարությունն անել, թե՞ բանակցություններից հրաժարվելու հստակ ու վճռական դիրքորոշմամբ ստիպել, որ հասկանան:

 Դարձել ենք դիվանագիտական էթիկայի անժամկետ պատանդները

Այս համատեքստում Հայաստանի արտգործնախարարը կարևորել է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների` հրադադարի ռեժիմի ամրապնդմանն ուղղված նախաձեռնությունների կենսագործումը՝ որպես սադրանքների կանխարգելման հնարավոր մեխանիզմ:

Հերթական զավեշտալի հայտարարությունը տարածեցին համանախագահները: Նրանց հայտարարությունում նշվում է. «Նախարարները վերահաստատեցին իրենց պատրաստակամությունը` շարունակելու աշխատանքը խաղաղ բանակցային լուծման ուղղությամբ: Դեսպան Կասպրչիկը տեղեկացրեց համանախագահներին սահմանին և հակամարտության շփման գծում իրավիճակի վերջին զարգացումների վերաբերյալ: Համանախագահները խորը մտահոգություն հայտնեցին տարածաշրջանում շարունակվող բռնությունների կապակցությամբ և շեշտեցին, որ վերջին միջադեպերը խաթարում են բանակցությունները և նվազեցնում են խաղաղության հեռանկարները…»:

Հերթական անգամ Ադրբեջանը կրակում է մեզ վրա, սպանում մեր զինվորին, իսկ համանախագահները ոչ թե հրադադարի ռեժիմը խախտողին, այլ երկուսին միասին են կոչ անում հարգել հրադադարի համաձայնագրի պայմանները… Հերիք չեղա՞վ մեզ կոչ անեն պահպանել մի պայման, որը մենք չեն խախտել, իսկ մենք պատրաստակամորեն վազենք բանակցության: Ինչպես լրագրողներին ասել էր ՀՅԴ Հայ Դատի և քաղաքական հարցերի գրասենյակի պատասխանատու Կիրո Մանոյանը, համանախագահները, դժբախտաբար, ճիշտ որակում չեն տալիս Ադրբեջանի սադրիչ դիվերսիոն գործողություններին հայ-ադրբեջանական սահմանին և ինչ-որ չափով խրախուսելով` մեծացնում են ապակայունացման վտանգը տարածաշրջանում:

«ԼՂ բանակցություններն այս ձևով հեռուն չեն կարող գնալ: Վաղուց ժամանակն է, որ ԼՂ-ն, որպես լիիրավ կողմ, մասնակցի բանակցություններին, որպեսզի Ադրբեջանը հասկանա, որ իր այդ վարքագծով չի կարող երկար գործել»,- ասաց Մանոյանը:

Ըստ նրա` շատ կարևոր է, որ Հայաստանը միջազգային հանրությանը ցույց տա, որ ՄԽ համանախագահների «հավասարակշիռ» վերաբերմունքը կողմերի նկատմամբ պարզապես անընդունելի է, որ միջնորդներն էլ հասկանան` պետք է օբյեկտիվ գնահատական տան Ադրբեջանի կեցվածքին, այլապես նման «հավասարակշիռ» վերաբերմունքով մեղսակից են դառնում Ադրբեջանի սադրանքների քաղաքականությանը:

Իսկ հանդիպումից հետո Ադրբեջանի ԱԳՆ-ն, կարծես ոգևորվելով, որ իր արարքների համար պատասխան չի տալիս, սկսեց քարոզչամիջոցների մակարդակով ակնարկել, թե իբր բանակցություններն ընթացել են Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության սկզբունքի գերակայությայն տրամաբանությամբ: Ադրբեջանի ԱԳՆ-ի մամուլի խոսնակ Էլման Աբդուլաևը, ըստ ադրբեջանական APA գործակալության, հայտարարել է, թե «Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև բանակցությունների հիմքը Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականության վերականգնումն է»:

Ահա թե ինչ է նշանակում, երբ քեզ վրա կրակում են, խախտում խաղաղ ազգաբնակչությանդ անդորրը, սպանում զինվորիդ, բայց նորից վազում ես «բանակցությունների», նորից այդ բանակցությունների մանրամասները սեփական ժողովրդիդ չես ներկայացնում: Արդեն քանիերորդ անգամ նույն սցենարն է կրկնվում: Իհարկե, ադրբեջանական կողմն ակնհայտորեն ստում է: Բայց ուշագրավ է նաև մեր ԱԳՆ մամուլի խոսնակ Տիգրան Բալայանի պատասխանը ֆեյսբուքով.

«Հունվարի 24-ին Հայաստանի և Ադրբեջանի արտգործնախարարների հանդիպման մասին Ադրբեջանի ԱԳՆ-ի տարածած տեղեկատվությունը չի համապատասխանում կայացած բանակցությունների բովանդակությանը: Այնպիսի տպավորություն է ստեղծվում, որ ադրբեջանական կողմն ինքն իր հետ է բանակցել` ասելով իր սրտի ուզածը, ինքն իր համար ինչ-որ լուծումներ առաջարկել և այդ ամենը փորձում է ներկայացնել որպես բանակցությունների բովանդակություն…»,- իր էջում գրել է Բալայանը:

Այսպիսով,  ամենևին հստակ չէ, թե ինչ տվեց այդ հանդիպումը հայկական կողմին: Այնինչ վաղուց արդեն ժամանակն է, որ  Հայաստանի դիվանագիտությունը լինի նախաձեռնողական,  ոչ թե բավարարվի միայն բանակցային գործընթացով, այլ քայլեր ձեռնարկի ԼՂ միջազգային ճանաչման ուղղությամբ, միջազգային հանրությանը սկսի ստիպել ճանաչել ազգերի ինքնորոշման սկզբունքի գերակայությունը մնացած սկզբունքների նկատմամբ և այլն: Այդ դեպքում սայլը տեղից կշարժվի: Թե չէ դարձել ենք դիվանագիտական էթիկայի անժամկետ պատանդները:

 

Գևորգ ԱՎՉՅԱՆ

Անկախ

 

Tags: բանակցություններ, Էդվարդ Նալբանյան, Ղարաբաղյան հակամարտություն