Հայաստանի տնտեսական կյանքում ակնհայտ է մի բան` փողի պակաս կա: Այդ պակասը զգացվում է ամենուրեք ու ամեն ինչից: Փող չկա պետության համար. դա երևում է պետության` սոցիալական ծախսերը լիարժեք հոգալու, իր ֆունկցիաները կատարելու անկարողությունից, հակառակ պարագայում հարկային քաղաքականությունն ուղղված չէր լինի հնարավոր յուրաքանչյուր անկյունից փող «քերելուն»: Բիզնեսի համար էլ փող չկա, որովհետև այդ բիզնեսի ստեղծած բարիքներից` ապրանքներից ու ծառայություններից օգտվող հասարակությունը փող չունի. լայն սպառողի գումարները, որոնցով գոյանում է մեծ բիզնեսը, օրավուր նվազում են: Մարդիկ սկսել են խնայել անգամ սննդի ծախսերը: Գործարարներն ու ձեռներեցներն ամեն ինչ անում են այս դժվար ժամանակներում գոյատևելու համար, պետությունը` նույնպես: Այսինքն` գործադիրի գործունեության մեջ ինչ-որ բան այն չի եղել կամ սխալ հունով է ընթացել: Ուստի, նոր կառավարությունից ակնկալվում էր տնտեսական քաղաքականության փոփոխություն` արմատական քայլեր:

Տնտեսությունը փրկել են ուզում «խորհրդավոր» հանդիպումներով

Տնտեսական քաղաքականության փոփոխության առումով ուշագրավ էր մայիսի 14-ին ՀՀ կառավարության նիստերի դահլիճում վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանի հանդիպումը մոտ 100 խոշոր գործարարների ու բանկերի ներկայացուցիչների հետ: Համաժողովը փակ էր, հատկապես` լրագրողների համար: Կազմակերպիչների պարզաբանմամբ` որպեսզի գործարարներն ավելի ազատ ու անկաշկանդ լինեն:
Հանդիպման մասին կառավարության կայքից տեղեկանում ենք` վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանը նշել է, որ գործարարներից ակնկալում է անկեղծ գնահատականներ, առաջարկություններ և պատրաստ է համատեղ քննարկել ներկայացվող յուրաքանչյուր նախաձեռնություն:

Սրանով, ինչպես ասում են, վերջանում է այդ խորհրդավոր հանդիպման պաշտոնական մասը: Իսկ հանդիպումից հետո բոլորը հայտարարեցին, թե այսուհետ սահմանված են խաղի նոր կանոններ, բոլորը գործելու են հավասար պայմաններում, հավասար դաշտում:

Իհարկե, կառավարության որդեգրած տնտեսական ուղեգծում առանցքայինը կառավարության ներկայացրած ծրագիրն է: Բայց թղթի վրա գրվածից, առավել կարևոր է ամրագրված դրույթների ընկալումն ու մեկնաբանումը թե՛ հեղինակների կողմից, թե՛ նրանց կողմից, որոնց վրա անմիջականորեն պետք է տարածվեն կառավարության ծրագրով նախատեսվող խաղի նոր կանոնները:
Հայ խոշոր գործարարների հետ կառավարության նախաձեռնած գործարար համաժողովից հետո էկոնոմիկայի նախարար Կարեն Ճշմարիտյանը լրագրողներին հայտնեց, որ համաժողովը, ընդհանուր առմամբ, նպատակ ուներ, որ երկրի խոշոր արտադրողները, սպառողները, ընդհանրապես բոլորը տեղյակ լինեն կառավարության հետագա ծրագրերից: Թե ինչ երաշխիք կա, որ այս անգամ ամեն ինչ նորմալ ընթացք կունենա և խոստումներից ու պայմանավորվածություններից անցում կլինի գործուն քայլերի, Կարեն Ճշմարիտյանը պատասխանեց, թե այդ երաշխիքները գալիս են հետևողական աշխատանքով, ծրագրերով, կոնկրետ ներդրումային ծրագրերին աջակցելով, ներդրում անողի համար ճիշտ շարժառիթներ ստեղծելու միջոցով:

«Այսինքն` էական չէ` դա 100 միլիոն դոլար է, թե 100 հազար դրամ է: Այնուամենայնիվ, դա պետք է շարժառիթ լինի, հատկապես` բիզնեսի համար: Եթե շարժառիթ չկա, ապա ներդրումներ չեն լինի: Իսկ դա ներդրումային լավագույն միջավայրն է, ներդրողի համար լավագույն պայմաններն են, որ կան, որ կառավարությունն իր իրավասությունների շրջանակներում կարող է տրամադրել: Սա ընդհանուր գաղափարախոսությունն էր»,- նշեց Կարեն Ճշմարիտյանը:

Ու այս հանդիպումից հետո խորհրդավորության շղարշը սկսեց քիչ-քիչ ցրվել:
Լրատվամիջոցներում սկսվեցին մանրամասներ հրապարակվել այդ հանդիպման վերաբերյալ: Այսպես. գործարարների հետ հանդիպման ժամանակ Հովիկ Աբրահամյանն առանձնապես շատ չի խոսել, ներկայացրել է իր սպասելիքները գործարարներից, ասել է, թե որոշել է հստակեցնել խաղի կանոնները, պարզեցնել իրավիճակը, քանի որ խնդիրները լուրջ են, մանավանդ` կապված հարկահավաքության հետ, երկրում մոլեգնում է արտագաթը, որի չափերն ահռելի են, պետք է կատարվի հարկային դաշտի հավասարեցում, բյուջեն այլևս գերավճարներով չպետք է լցվի, ավելացված արժեքի հարկի նկատմամբ մոտեցումը պետք է վերանայել և այլն:

«Բոլոր կենդանիները հավասար են, բայց որոշներն ավելի հավասար են»

Կառավարության մայիսի 15-ի նիստի ժամանակ արդեն, վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանը հայտարարեց, որ նախորդ օրը հանդիպել է հայաստանյան գործարարների հետ, և հանդիպման ընթացքում սահմանվել են խաղի ընդհանուր կանոններ, ձեռք է բերվել պայմանավորվածություն` բոլորը պետք է աշխատեն հավասար պայմաններում և դուրս գան ստվերից: Մինչև հուլիսի 1-ը վարչապետը գործարարներին հնարավորություն տվեց դուրս գալու ստվերից և նորմալ աշխատելու: Ըստ վարչապետի` գործարարները պետք է պահպանեն խաղի կանոնները, իսկ եթե չպահպանեն, ապա կառավարությունն իր լծակներով կստիպի անել դա:
Կառավարության նիստից հետո էլ ՀՀ գործարարների միության նախագահ Արսեն Ղազարյանը լրագրողներին ասաց. «Շատ հստակ ասվեց, որ այսուհետ ոչ ոք, անկախ իր ծագումնաբանությունից, խնամիական, բարեկամական կապերից, բիզնեսում ներկայացվածությունից, քաղաքական և կառավարական հովանավորությունից` բացառություններից չի օգտվելու. վերջ: Գիծ է քաշվում, որից հետո բոլորս աշխատելու ենք հավասար դաշտում,- և հավելեց,- դա, իհարկե, մի քիչ դժվար կլինի»:

Ինչպես ասում է Օրուելը «Անասնաֆերմայում», «բոլոր կենդանիները հավասար են, բայց որոշներն ավելի հավասար են»: Խոշոր գործարարների հետ վարչապետի ու կառավարության հանդիպմանը ներկա չէր, օրինակ, ամենախոշոր գործարարներից մեկը` Գագիկ Ծառուկյանը, որքան էլ Հովիկ Աբրահամյանն ու նրա նախարարը` Կ. Ճշմարիտյանը, հավատացնում էին, թե «համահավասարության» սկզբունքի կիրառումը սկսվելու է հենց իրենցից` իրենց մերձավորներից ու հարազատներից:

Այնուամենայնիվ, հանդիպմանը ներկա որոշ գործարարներ իսկապես ոգևորված էին այդ հանդիպումից: Ավարտից հետո գործարար Բարսեղ Բեգլարյանը (Ֆլեշի Բարսեղ), օրինակ, լրագրողներին ասաց, թե շատ լավ, գործարար մթնոլորտ էր տնտեսական համաժողովում, և այդ ջերմ մթնոլորտում կառավարությունն ու գործարարները ելքեր էին փնտրում, թե ինչ անեն, որ երկրի տնտեսությունը զարգանա, տնտեսություն, կառավարություն, հարկային դաշտ` ամեն ինչ լավ լինի.
«Ես վստահ եմ, որ նոր վարչապետի նախաձեռնած ծրագրերը կյանքի են կոչվելու, և գործարար միությունը մեծ զարգացում է ապրելու»:

ԱԺ ՀՀԿ խմբակցության պատգամավոր, ՄԱՊ-ի սեփականատեր Ալիկ Պետրոսյանն էլ ԱԺ-ում լրագրողների հետ զրույցում ասաց, որ վարչապետն ասել է, թե ազնիվ աշխատելու համար, եթե պետք լինի փոխել օրենսդրությունը, ապա անպայման կփոխվի այն: Պատգամավորը վստահեցնում էր, որ բոլոր գործարարների համար ցանկալի է, որ աշխատեն օրենքի դաշտում, ոչ թե ստվերում, բայց եթե օրենքներ կան, որ ժամանակին ընդունվել են ու այսօրվա պայմաններին չեն համապատասխանում, ուրեմն դրանք պետք է փոխվեն: «Պետք է դրական բարեփոխումներ լինեն, օրենսդրությունը փոփոխվի, որ հնարավորություն լինի ազնիվ աշխատելու, որ գործարարները կարողանան մեծացնել իրենց բիզնեսը, մուծեն հարկերը, ոչ թե լինի քերելու տարբերակով»,- ասաց Ալիկ Պետրոսյանը:

«Մի տնտեսական փուլում ենք, երբ այս հարցի լուծումը, այսինքն` ստվերի կրճատումը, փոքր ու միջին ձեռնարկատիրության և խոշոր ձեռնարկությունների միջև հարաբերությունների կարգավորումը, ընդհանրապես սոցիալ-տնտեսական զարգացմամբ նախատեսվող ծրագրին աջակցությունը, ծրագրի կատարումն էապես կախված է նրանից, որ բոլորն ընդունեն խաղի կանոնները»,- կառավարության նիստից հետո ասաց էկոնոմիկայի նախարար Կարեն Ճշմարիտյանը` հավելելով, որ մինչ այդ էլ կային խաղի կանոններ, բայց բավարար չէին:

Խաղի նոր կանոնների սահմանման նպատակը, ըստ Կարեն Ճշմարիտյանի, ամենևին էլ բյուջեի եկամուտներն ավելացնելը չէ, այլ ավելի շատ երկրում սպառման դաշտն ավելացնելը, եկամուտների վերաբաշխման հարցը լուծելը: Նախարարի խոսքով` երբ եկամուտների կենտրոնացում է տեղի ունենում, դա երկրի տնտեսության վրա բավական բացասական է ազդում: Նախարարը պարզաբանեց, թե ինչ նկատի ունի` «եկամուտների վերաբաշխում» ասելով. եկամուտները կլինեն ոչ թե կենտրոնացված, այլ վերաբաշխված հասարակության տարբեր շերտերի միջև: Ավելի պարզ` նրանք, ովքեր կարողանում են ինչ-որ արդյունք ստեղծել, իրենց գործով զբաղվել, լիարժեք ներդնել իրենց մտավոր ու ֆիզիկական ունակությունները, դրա դիմաց կստանան համարժեք նյութական, բարոյական, հոգևոր և այլ փոխհատուցում:

Այստեղ արժե հիշել, որ սոցիալ-տնտեսական հարաբերություններում սովորաբար եկամուտների ու փողերի վերաբաշխումն իրականանում է հեղափոխության կամ հեղաշրջման ճանապարհով: Ու եթե կառավարությունն է հայտարարում վերաբաշխման անհրաժեշտության մասին, կնշանակի ականատես ենք լինելու հեղափոխական փոփոխությունների` աննախադեպ` իշխանությունների կողմից ձեռնարկված: Որքան էլ պարադոքսալ հնչի: Եթե, իհարկե, այս հայտարարությունները հերթական պոպուլիստական ելույթներ չեն:

Tags: բիզնես, կառավարություն, Հովիկ Աբրահամյան, տնտեսություն